Dlaczego niemowlęta płaczą? Różne rodzaje płaczu

Intuicja matki bywa przereklamowana. Ręka w górę, który rodzic choć raz nie zachodził w głowę, czemu jego dziecko znowu płacze?

Standardowo na dźwięk płaczu dziecka myślimy albo że jest głodne, albo że ma pełną pieluszkę, więc staramy się zaspokoić obie potencjalne potrzeby. Ale czy faktycznie zawsze trzeba myśleć w pierwszej kolejności o jedzeniu i toalecie? Czy niemowlak nie umie precyzyjnie komunikować swoich potrzeb?

Dlaczego małe dzieci płaczą?

Ludzkie niemowlęta nie są jedynymi, które wprawiają rodziców w desperację swoim zawodzeniem. Małe szympansy dość efektownie jęczą, zaś pisklaki mew skrzeczą niemożebnie. Po co? Oczywiście po to, aby zwrócić na siebie uwagę rodziców. Gdyby ewolucja za system niewerbalnej komunikacji noworodków wybrała śmiech lub ciche szemranie, gatunek ludzki prawdopodobnie dawno by już wyginął. Bo jakkolwiek nieprzyjemny w słuchaniu, płacz spełnia doskonale swoją funkcję – rodzicowi trudno przejść obojętnie.

Inna sprawa, że tylko homo sapiens nauczył się wraz z płaczem produkować łzy, które często opływają policzki niemowlęcia. Zdaniem naukowców woda cieknąca z oczu to nic innego jak ulepszenie mające chronić gałki oczne przed infekcjami i podrażnieniem – płacz jest zaś wystarczająco dobrą okazją, aby umyć oczy.

Dlaczego jednak jedne dzieci są bardziej skore do płaczu niż inne, pozostaje wciąż zagadką. Antropolodzy wskazują bowiem, że zbyt dużo narzekania nie leży mimo wszystko w interesie niemowląt – są one bardziej wyczerpane, gorzej przybierają na wadze, a, co gorsza, po pewnym czasie zaczynają być ignorowane przez rodziców.

Jak rozróżnić głód od pełnej pieluszki?

Wracając do rodzajów płaczu, nie jest prawdą, że niemowlęcego zawodzenia nie da się odczytać. Owszem, różne dzieci mają różne sposoby wyrażania swoich potrzeb, ale wnikliwa obserwacja potomstwa pozwala dość szybko wyłapać pewne prawidłowości. Na przykład, maluszek płaczący z głodu najczęściej sięga rączkami do buzi lub dość wyraźnie szuka ustami smoczka. Jego krzyki są dość rytmiczne i zazwyczaj intensywne. Im mniejsze dziecko, tym większa szansa, że płacz faktycznie jest oznaką głodu, bowiem mały żołądek szybko się zapełnia i szybko opróżnia. Dodatkową podpowiedzią mogą być fizjologiczne reakcje matki – okazuje się, ze większość kobiet podświadomie rozpoznaje płacz o mleko i natychmiast odczuwa wezbranie produkcji w piersiach.

Mokra lub pełna pieluszka wywołuje z kolei w niemowlęciu dyskomfort i podrażnienie skóry pośladków. Dziecko najczęściej macha wtedy nóżkami i wydaje z siebie powtarzalne, krótsze, ale domagające się krzyki.

Płacz emocjonalny

Małe dzieci wbrew pozorom nie skupiają całej swojej życiowej energii na jedzeniu i wydalaniu. Już w ich świecie emocje odgrywają wielką rolę, a ich nadmiar musi zostać ogłoszony światu znanym sposobem. Ale i tu można rozróżnić niuanse.

Otóż niemowlęta często płaczą ze zmęczenia – dzieje się tak wówczas, gdy ciało potrzebuje już snu, ale warunki wokół jakoś w tym przeszkadzają. Maluszek ma skłonność do przeciągłego zawodzenia, pociera oczy, a intensywność płaczu dość szybko przybiera na sile. Z kolei, płacz z nadmiaru bodźców bardzo często wiąże się z odwracaniem wzroku od rodziców.

Rozróżniamy także płacz związany ze strachem, który zaczyna się dość niespodziewanie i odznacza się bardzo wysokimi tonami. Niemowlęta mają wówczas tendencję do odrzucania głowy w tył. Co ciekawe, taki płacz dość łatwo jest zwykle ukoić przytuleniem lub choćby dotknięciem maluszka.

Płacze, bo boli

W sercu każdej matki mieszka skryta obawa, że jej maleństwo płacze, bo coś je boli. Faktycznie, ból fizyczny towarzyszy człowiekowi już od pierwszych miesięcy życia i najczęściej jest związany z dolegliwościami układu pokarmowego, zwłaszcza słynną kolką niemowlęcą. Maluszki płaczą również z powodu bólu ucha czy gardła, wywołanego infekcją, a także przy zaburzeniach aparatu ruchowego. Zdaniem naukowców płacz wywołany bólem można rozpoznać po zamkniętych oczach dziecka, które otwierają się tylko na kilka sekund i nie szukają nigdy kontaktu wzrokowego. Wnikliwy obserwator może również dostrzec oznaki wyraźnego napięcia w okolicach oczu i czoła.

Płacz wywołany nadmiernym napięciem mięśniowym jest dodatkowo skorelowany z określonymi sytuacjami. Bobas narzeka szczególnie intensywnie podczas przewijania i ubierania, gdy rodzic manewruje jego kończynami.

Spójrz na mnie mamo!

Niemowlęta mają też naturalny dar do manipulacji dorosłymi, który prawdopodobnie również jest jednym z ewolucyjnych trików zapewniających gatunkom przetrwanie. Otóż potrafią one płakać jedynie po to, aby ktoś do nich podszedł, pogładził, wziął na ręce. Wówczas niemal natychmiast się uspokajają. Nie jest to zwykle płacz dramatyczny, jak w przypadku bólu czy strachu, ale potrafi „zedrzeć uszy” swoją monotonią i nieustępliwością. Jego częstotliwość w dużej mierze skorelowana jest z tzw. skokami rozwojowymi, czyli okresami trwającymi po kilka dni, w czasie których dziecko jest ogólnie marudne i ma problem ze spaniem, a najchętniej przebywałoby ciągle u mamy.

I nie ma w tym nic złego! Choć bowiem rodzice mają prawo być fizycznie zmęczeni, trzeba uświadomić sobie, że to wszystko tylko okres przejściowy, a przede wszystkim okres wielkiej zmiany, który zasługuje na taryfę ulgową. Nie warto więc słuchać „mądrych” rad o wychowywaniu dzieci przez wypłakiwanie i zawsze znaleźć w sobie na tyle cierpliwości i uczucia, aby spróbować odpowiedzieć na płacz najlepiej jak umiemy. Bo te właśnie reakcje na wołanie o pomoc są dla dziecka pierwszą i największą lekcją na temat więzi międzyludzkich.

Jedno jest pewne – żadne niemowlę nie płacze bez powodu.

 

Tagi: jak radzić sobie z płaczącym niemowlakiem, płacz, rodzaje płaczu