Krztusiec, znany też jako koklusz, to choroba zakaźna układu oddechowego, która szczególnie groźna jest dla niemowląt i małych dzieci. Wywołują ją bakterie Bordetella pertussis, atakujące drogi oddechowe i prowadzące do charakterystycznych napadów kaszlu. Mimo że dzięki szczepieniom liczba zachorowań przez lata spadła, w ostatnich sezonach obserwuje się ponowny wzrost zachorowań na krztusiec zarówno u dzieci, jak i dorosłych. Wczesne rozpoznanie i leczenie mają ogromne znaczenie dla uniknięcia powikłań i ciężkiego przebiegu choroby.
Czym jest krztusiec (koklusz)?
Krztusiec jest ostrą chorobą zakaźną układu oddechowego wywoływaną przez pałeczki krztuśca (Bordetella pertussis). Bakterie te wydzielają toksyny, które uszkadzają nabłonek dróg oddechowych, prowadząc do przewlekłego, napadowego kaszlu. Choroba szerzy się drogą kropelkową, czyli poprzez kontakt z wydzieliną z nosa i gardła osoby zakażonej. Krztusiec jest najbardziej zakaźny w pierwszych tygodniach infekcji, zanim jeszcze pojawią się charakterystyczne objawy. Początkowo przypomina zwykłe przeziębienie, dlatego łatwo go przeoczyć, zwłaszcza u starszych dzieci i osób dorosłych. Z czasem jednak rozwija się napadowy kaszel, który może powodować duszność, bezdech, a nawet wymioty. Choć krztusiec u dorosłych ma zwykle łagodniejszy przebieg, u niemowląt i dzieci może prowadzić do groźnych powikłań, dlatego tak ważna jest profilaktyka i szczepienia ochronne przeciwko krztuścowi.
Czy krztusiec u noworodka jest niebezpieczny?
Krztusiec u noworodka i niemowlęcia może stanowić poważne zagrożenie dla życia, ponieważ ich układ oddechowy i odporność nie są jeszcze w pełni rozwinięte. Zakażenie Bordetella pertussis u tak małych dzieci przebiega zwykle ciężej niż u starszych, a napady kaszlu mogą prowadzić do bezdechów, sinienia, a nawet utraty przytomności. W pierwszych miesiącach życia dziecka choroba często nie daje typowych objawów, przez co rozpoznanie bywa opóźnione. Wiele niemowląt nie ma jeszcze pełnej ochrony, ponieważ szczepienia przeciwko krztuścowi zaczyna się dopiero po ukończeniu 6. tygodnia życia. Z tego powodu dzieci poniżej 1. roku, zwłaszcza nieszczepione, są najbardziej narażone na ciężki przebieg choroby. Krztusiec u niemowląt i małych dzieci może wymagać hospitalizacji, tlenoterapii i leczenia antybiotykami. Właśnie dlatego tak istotne jest, by osoby z otoczenia noworodka – rodzice, rodzeństwo, opiekunowie – były zaszczepione. Tak zwana „strategia kokonowa” ma na celu zapobieganie zachorowaniom na krztusiec u najmłodszych poprzez ograniczenie ryzyka zakażenia w ich najbliższym środowisku.
Zobacz również: Cytomegalia u noworodka: https://niebieskiepudelko.pl/cytomegalia-u-noworodka/
Diagnostyka i objawy krztuśca u dzieci
Krztusiec u dziecka rozwija się stopniowo, a jego przebieg można podzielić na kilka faz. Początkowo infekcja przypomina zwykłe przeziębienie, co utrudnia rozpoznanie choroby. W miarę jej postępu pojawiają się coraz bardziej charakterystyczne objawy, a napady kaszlu stają się coraz silniejsze. Właśnie dlatego wczesna diagnostyka jest tak istotna — im szybciej zostanie postawione rozpoznanie, tym większa szansa na łagodniejszy przebieg choroby.
Najczęstsze objawy krztuśca u dzieci to:
- uporczywy, suchy kaszel, który z czasem przekształca się w napadowy kaszel trwający nawet kilka tygodni,
- charakterystyczne „pianie” przy wdechu po napadzie kaszlu (typowy dźwięk przypominający głośny świst),
- wymioty po silnym napadzie kaszlu,
- zaczerwienienie lub zasinienie twarzy, a w ciężkich przypadkach – bezdech,
- łzawienie, katar i niewielki stan podgorączkowy w początkowej fazie nieżytowej,
- ogólne osłabienie i trudności z oddychaniem, zwłaszcza u niemowląt.
Krztusiec – objawy i przebieg choroby. Zwykle obejmuje trzy etapy:
- Faza nieżytowa – trwa około 1–2 tygodni i przypomina infekcję górnych dróg oddechowych. Dziecko ma katar, łagodny kaszel i brak apetytu. W tym czasie krztusiec jest najbardziej zakaźny, choć nie daje jeszcze typowych symptomów.
- Faza napadowa – pojawia się napadowy kaszel, często z pianiem, a dziecko może mieć nawet kilkadziesiąt napadów w ciągu doby. Dochodzi też do bezdechów i wymiotów.
- Faza zdrowienia – kaszel stopniowo słabnie, ale może utrzymywać się jeszcze przez kilka tygodni, a nawet miesięcy.
Diagnostyka krztuśca opiera się na badaniu lekarskim i analizie objawów, jednak w celu potwierdzenia wykonuje się dodatkowe testy. Wśród nich najczęściej stosowane są:
- badania mikrobiologiczne, czyli posiew wydzieliny z nosa lub gardła w kierunku Bordetella pertussis,
- testy PCR, pozwalające wykryć materiał genetyczny bakterii,
- badania serologiczne, które oceniają poziom przeciwciał przeciwko krztuścowi.
Wczesne rozpoznanie pozwala rozpocząć skuteczne leczenie krztuśca i ograniczyć ryzyko powikłań. Lekarz bierze pod uwagę nie tylko charakterystyczne objawy, ale także historię szczepień dziecka, jego wiek oraz stan zdrowia. W przypadku podejrzenia zakażenia konieczne jest szybkie wdrożenie leczenia antybiotykami oraz obserwacja całego otoczenia chorego dziecka.
Zakażenie krztuścem u dzieci – jak do tego dochodzi?
Krztusiec jest ostrą chorobą zakaźną przenoszoną drogą kropelkową. Zakażenie następuje, gdy dziecko wdycha drobinki wydzieliny z dróg oddechowych chorej osoby podczas kaszlu, kichania lub rozmowy. Bakterie Bordetella pertussis bardzo łatwo rozprzestrzeniają się w zamkniętych pomieszczeniach, dlatego często dochodzi do zachorowań wśród domowników. Krztusiec jest najbardziej zakaźny w pierwszej fazie choroby, gdy objawy przypominają zwykłe przeziębienie.
Jak leczyć krztusiec u dzieci?
Leczenie krztuśca u dzieci zależy od wieku, nasilenia objawów i momentu rozpoznania choroby. Im wcześniej zostanie wdrożone, tym większa szansa na złagodzenie przebiegu infekcji i zmniejszenie ryzyka powikłań.
Najważniejsze elementy terapii to:
- Antybiotykoterapia – stosuje się antybiotyki makrolidowe (np. azytromycynę, klarytromycynę), które skracają czas zakaźności i pomagają ograniczyć rozprzestrzenianie choroby. Antybiotyk na krztusiec działa najlepiej w fazie nieżytowej, zanim rozwinie się napadowy kaszel.
- Leczenie objawowe – polega na łagodzeniu napadów kaszlu i poprawie komfortu dziecka. Zaleca się odpowiednie nawilżenie powietrza, częste picie małych ilości wody i unikanie czynników nasilających kaszel.
- Odpoczynek i obserwacja – dzieci, zwłaszcza niemowlęta, powinny być pod stałą kontrolą lekarza, aby w porę wychwycić objawy bezdechu lub sinienia. W cięższych przypadkach konieczna jest hospitalizacja.
- Leczenie wspomagające układ oddechowy – w razie potrzeby stosuje się tlenoterapię i leki rozkurczowe. U najmłodszych pacjentów krztusiec może powodować groźne zaburzenia oddychania, dlatego leczenie odbywa się często w warunkach szpitalnych.
- Profilaktyka w otoczeniu chorego – osoby mające kontakt z dzieckiem powinny otrzymać antybiotyki zapobiegawczo, by przerwać łańcuch zakażeń.
Leczenie krztuśca wymaga cierpliwości, bo kaszel może utrzymywać się nawet kilka tygodni po ustąpieniu infekcji
Sprawdź: Surfaktanty dla wcześniaka w leczeniu zaburzeń układu oddechowego u noworodków https://niebieskiepudelko.pl/surfaktanty-dla-wczesniaka/
Powikłania po krztuścu
Najpoważniejsze komplikacje pojawiają się u dzieci poniżej 1. roku życia, u których przebieg krztuśca bywa wyjątkowo ciężki.
Do najczęstszych powikłań należą:
- bezdechy i niedotlenienie, które mogą zagrażać życiu,
- zachłystowe zapalenie płuc rozwijające się po wymiotach podczas napadów kaszlu,
- krwawienia z nosa, spojówek lub nawet drobne wylewy podskórne spowodowane wzrostem ciśnienia przy kaszlu,
- przepukliny (pachwinowe lub pępkowe), będące skutkiem długotrwałego napinania mięśni podczas kaszlu,
- zaburzenia rytmu serca i drgawki, które mogą pojawić się przy ciężkim niedotlenieniu,
- zapalenie mózgu lub opon mózgowo-rdzeniowych, choć występuje rzadko, stanowi jedno z najpoważniejszych powikłań.
U starszych dzieci i dorosłych krztusiec może przebiegać łagodniej, ale utrzymujący się miesiącami kaszel wpływa na jakość życia i sen. W skrajnych przypadkach wymaga długotrwałej rekonwalescencji.
Profilaktyka – szczepionka na krztusiec
Najskuteczniejszym sposobem zapobiegania zachorowaniom na krztusiec jest szczepienie ochronne. W Polsce dzieci otrzymują szczepionkę skojarzoną, tzw. szczepionkę 6w1, która chroni jednocześnie przed błonicą, tężcem, krztuścem, polio, WZW typu B i zakażeniami Hib. Pierwszą dawkę podaje się około 6. tygodnia życia, a kolejne w ustalonych odstępach, aby zapewnić trwałą odporność.
Z czasem poziom przeciwciał maleje, dlatego konieczne są dawki przypominające, które utrzymują ochronę przez całe dzieciństwo. Szczepienie przeciwko krztuścowi zaleca się również dorosłym, zwłaszcza rodzicom noworodków – to ogranicza ryzyko przeniesienia bakterii Bordetella pertussis na niemowlę. Osoby zaszczepione rzadziej chorują i, jeśli zachorują, przechodzą infekcję znacznie łagodniej.
Szczepienia dzieci nie tylko zmniejszają liczbę zachorowań, ale też zapobiegają ciężkim powikłaniom i hospitalizacjom. Dzięki nim można skutecznie chronić niemowląt i dzieci przed chorobami zakaźnymi, które w pierwszych miesiącach życia stanowią największe zagrożenie. Regularne szczepienia i kontrola odporności to najważniejszy element profilaktyki przeciwko krztuścowi.
Bibliografia:
Nhs.uk, https://www.nhs.uk/conditions/whooping-cough/
Kidshealth.org, https://kidshealth.org/en/parents/whooping-cough.html
Rch.org.au: https://www.rch.org.au/kidsinfo/fact_sheets/whooping_cough/
Mayoclinic.org: https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/whooping-cough/symptoms-causes/syc-20378973
Tagi: kaszel, koklusz, krztusiec
Dodaj komentarz