Zapalenie pęcherza u dzieci to stosunkowo częsta infekcja układu moczowego, która może mieć różny przebieg – od łagodnego, po wymagający intensywnego leczenia. Najczęściej schorzenie to dotyczy dziewczynek, choć może występować również u chłopców, zwłaszcza w okresie niemowlęcym. Jakie są najczęstsze przyczyny zapalenia pęcherza u najmłodszych i jak rozpoznać objawy choroby? Czy zapalenie pęcherza wyjdzie w badaniu moczu? W jaki sposób leczy się omawianą chorobę u najmłodszych pacjentów?
Zapalenie pęcherza u dziecka – przyczyny i charakterystyka
Zapalenie pęcherza moczowego to stan zapalny błony śluzowej pęcherza, który najczęściej wywoływany jest przez bakterie. U dzieci – podobnie jak u dorosłych – głównym patogenem odpowiedzialnym za infekcję jest Escherichia coli (E. coli), bytująca w jelicie grubym. Do zakażenia dochodzi zazwyczaj drogą wstępującą, gdy bakterie przedostają się przez cewkę moczową do pęcherza – jest to więc bezpośrednia przyczyna zakażenia. Istnieje jednak szereg czynników, które zwiększają ryzyko rozwoju choroby. Wśród nich można wymienić między innymi:
- niewłaściwą higienę okolic intymnych – niedokładne mycie, mycie „od tyłu do przodu” (szczególnie u dziewczynek) może sprzyjać przenoszeniu bakterii z odbytu w okolice cewki moczowej, skąd przedostają się wyżej, do pęcherza;
- zatrzymywanie moczu i wstrzymywanie mikcji – dziecko, które zbyt długo zwleka z oddaniem moczu, stwarza dogodne warunki do namnażania bakterii w drogach moczowych;
- wady anatomiczne i czynnościowe układu moczowego – takie jak refluks pęcherzowo-moczowodowy, spodziectwo u chłopców, zwężenie cewki moczowej czy neurogenna dysfunkcja pęcherza;
- cewnikowanie w niedalekiej przeszłości – to czynnik, który dość często jest przyczyną szpitalnych zakażeń układu moczowego u dzieci.
Oprócz powyższych czynników ryzyka, do okoliczności zwiększających szanse na rozwój zakażenia dróg moczowych, zalicza się także nietrzymanie stolca oraz nietrzymanie moczu.
Zapalenie pęcherza u niemowlaka – objawy. Czy zapalenie pęcherza u dziewczynki różni się od zapalenia u chłopca?
U starszych dzieci (powyżej 5. roku życia) objawy zapalenia pęcherza są zbliżone do tych obserwowanych u dorosłych. W praktyce mogą więc obejmować:
- charakterystyczne pieczenie lub ból podczas oddawania moczu, opisywane często przez pacjentów jako kłucie;
- częstomocz (częste oddawanie moczu) lub parcie naglące (sytuacja, w której dziecko od razu po odczuciu parcia oddaje mocz, nie mogąc wstrzymać go do czasu dotarcia do łazienki);
- ból w dolnej części brzucha, ogólne uczucie rozbicia i osłabienia;
- zmętnienie moczu, jego nieprzyjemny zapach, a czasem nawet obecność widocznej gołym okiem krwi w moczu;
- gorączkę (zwykle niewysoką).
W przypadku niemowląt oraz dzieci poniżej 5. roku życia rozpoznanie może być trudniejsze. Głównym symptomem jest gorączka, która utożsamiana jest przede wszystkim z przeziębieniem (co bywa mylące). Niemniej, pozostałe objawy zapalenia pęcherza u niemowląt i nieco starszych dzieci są mniej specyficzne i mogą obejmować:
- brak apetytu, wymioty, biegunkę, ból brzucha;
- brak przyrostu masy ciała – co powinno być niepokojące zwłaszcza u noworodków i niemowląt;
- płacz podczas oddawania moczu, ogólny niepokój, rozdrażnienie, zwiększoną płaczliwość;
- w niektórych przypadkach – żółtaczkę.
Objawy u dziewczynek i chłopców są zasadniczo podobne, jednak po ukończeniu 1. roku życia infekcje dróg moczowych znacznie częściej występują u dziewczynek. Wynika to ze specyficznej budowy układu moczowego, a konkretnie z krótszej cewki moczowej, co ułatwia bakteriom wnikanie do pęcherza. U chłopców zapalenie pęcherza w wieku niemowlęcym może sugerować obecność wady anatomicznej układu moczowego i wymaga dokładniejszej diagnostyki.
Zapalenie pęcherza – badanie moczu i postępowanie diagnostyczne
Podstawowym badaniem w diagnostyce zapalenia pęcherza u dzieci jest badanie ogólne moczu, które może wykazać obecność leukocytów, bakterii, białka lub krwi. Bardzo ważne jest, aby próbka moczu była pobrana w sposób jałowy – u starszych dzieci najlepiej ze środkowego strumienia porannego moczu, a u niemowląt – za pomocą specjalnych woreczków lub przez cewnik. Kolejnym krokiem jest posiew moczu, który pozwala zidentyfikować dokładnie szczep bakterii wywołujących zakażenie i określić ich wrażliwość na antybiotyki. W niektórych laboratoriach dostępne są specjalne panele diagnostyczne w kierunku zakażenia dróg moczowych (ZUM) np. https://www.alab.pl/pakiet/zakazenie-ukladu-moczowego.
Niezwykle istotnym elementem diagnostyki jest wywiad lekarski z rodzicami – lekarz zapyta o wcześniejsze infekcje, sposób oddawania moczu, nawyki higieniczne, a także o ewentualne choroby w występujące w rodzinie. W niektórych przypadkach konieczne mogą być dodatkowe badania obrazowe – na przykład USG jamy brzusznej czy cystografia mikcyjna – wykonywane zwłaszcza przy nawracających zakażeniach.
Zapalenie pęcherza u dzieci – leczenie. Co na zapalenie pęcherza u dzieci?
Leczenie zapalenia pęcherza u dzieci opiera się przede wszystkim na antybiotykoterapii. Zwykle stosuje się leczenie empiryczne (czyli leczenie antybiotykiem wykorzystywanym ogólnie w terapii zapalenia układu moczowego) do czasu uzyskania wyniku posiewu. Gdy znany jest konkretny patogen i jego wrażliwość na antybiotyki, lekarz wdraża leczenie celowane, które jest najbardziej skuteczne. Dodatkowo, w ramach leczenia objawowego stosuje się:
- leki przeciwgorączkowe i przeciwbólowe – na przykład paracetamol lub ibuprofen, zawsze zgodnie z zaleceniami pediatry;
- nawadnianie – bardzo ważne w celu wsparcia procesu usuwania bakterii z układu moczowego. Dziecko powinno przyjmować odpowiednią ilość płynów, najlepiej wody.
Ważne jest również zapewnienie odpowiedniej higieny, unikanie długiego przetrzymywania moczu oraz obserwacja dziecka po zakończeniu leczenia – w razie nawrotów konieczna może być szersza diagnostyka.
Źródła:
- J. Williams, E. H. Hodson, D. Isaacs, J. C. Craig, Diagnostyka i leczenie zakażeń układu moczowego u dzieci [w:] Medycyna Praktyczna, 07.07.2014
- dr hab. med. J. A. Pietrzyk, Zakażenia układu moczowego u dzieci [w:] Medycyna Praktyczna, 23.11.2016
- dr hab. n. med. M. Tkaczyk, Zakażenia układu moczowego u dzieci w POZ – zastosowanie antybiotyków i chemioterapeutyków [w:] Pediatria po Dyplomie 01/2018
- dr han. n. med. A. Żurowska, prof. dr hab. n. med. A. Wasilewska, prof. dr hab. n. med. A. Jung, prof. dr hab. n. med. K. Kiliś-Pstrusińska, dr hab. n. med. M. Pańczyk-Tomaszewska i inni, Zalecenia Polskiego Towarzystwa Nefrologii Dziecięcej (PTNFD) dotyczące postępowania z dzieckiem z zakażeniem układu moczowego [w:] Forum Medycyny Rodzinnej 2016, tom 10, nr 4
- Bochniewska, A. Jung, J. Żuber, Zakażenia układu moczowego u dzieci [w:] Pediatria i Medycyna Rodzinna 2012 vol 8, nr 1
- Makulska, D. Zwolińska, Zakażenia układu moczowego u dzieci [w:] Pediatria po Dyplomie 06/2013
- Wojciechowska, M. Zajączkowska, M. Majewski, H. Borzęcka, K. Kalicka, P. Sikora, Badania własne nad etiologią zakażeń układu moczowego u dzieci z zaburzeniami anatomicznymi i czynnościowymi dróg moczowych [w:] Forum Medycyny Rodzinnej 2016, tom 10, nr 6
- Jankowski, J. Jabłoński, M. Lewandowska, E. Andrzejewska, Zakażenia układu moczowego u dzieci – problemy diagnostyczne [w:] Forum Medycyny Rodzinnej 2015, tom 9, nr 3
- K. Banaszczyk, Zapalenie pęcherza u dzieci i niemowląt. Objawy, diagnostyka i leczenie [w:] alba.pl, https://www.alab.pl/centrum-wiedzy/zapalenie-pecherza-u-dzieci-i-niemowlat-objawy-diagnostyka-i-leczenie/, dostęp: 10.07.2025
Dodaj komentarz