„Bullying” inaczej szykanowanie to wielkie słowo, pod którym skrywają się jeszcze większe tragedie. Niestety, dotyczy ono nie tylko nastolatków i dorosłych, ale także dzieci w wieku przedszkolnym!
Czym tak naprawdę jest bullying? Wbrew pozorom to nie każda złośliwość, którą jedno dziecko wyrządzi drugiemu. O szykanowaniu mówimy, jeśli spełnione są 3 warunki:
- Umyślności, a więc wyraźnej woli skrzywdzenia drugiej osoby;
- Powtarzalności, czyli licznych ataków zamierzonych na tę samą ofiarę;
- Nierównowagi siły – agresor wybiera ofiarę, którą uważa za słabą lub wrażliwą.
Jeśli więc dwóch trzylatków pobije się o plastikową ciężarówkę, to nie szykanowanie, ale agresywna sprzeczka. Realny bullying może tymczasem przyjmować formę fizyczną, werbalną, relacyjną (gdy wyklucza się ofiarę z grup z rówieśniczych), a także cybernetyczną. U małych dzieci ta ostatnia na szczęście nie występuje.
Jak wygląda szykanowanie wśród najmłodszych?
Najmłodsi „oprawcy” próbują zwykle różnych zachowań, aby pognębić swoją ofiarę. Na tym etapie jest to zazwyczaj okrutna forma zabawy, w której dane dziecko próbuje wdrażać „techniki” podpatrzone i zasłyszane wśród starszych, niestety często i w domu.
Już wśród 2-latków można zaobserwować negatywne zachowania społeczne typu strojenie min, wyciąganie języka, odpychanie czy wygrażanie. Jeśli zaczną się one regularnie powtarzać i intensyfikować, można już mówić o rozwoju bullyingu.
Szczególną uwagę warto zwracać, jeśli dane dziecko:
- Zabiera nieustannie zabawki innemu konkretnemu dziecku i odmawia zabawy z nim;
- Wykorzystuje każdą sposobność, aby fizycznie skrzywdzić ofiarę, np., szczypiąc, gryząc, rzucając w nią obiektami;
- Fałszywie i z premedytacją oskarża rówieśnika o przewinienia;
- Nastawia inne dzieci przeciwko danemu dziecku;
- Przy zabawie ustala zawsze role, które uwłaczają godności danego dziecka.
Rodzice i opiekunowie powinni więc obserwować mały dzieci podczas wspólnej zabawy. Nie oznacza to konieczności ciągłej interwencji, ale raczej cichej świadomości tego, co dzieje się w danej grupie. Jeśli problem wyda się realny, należy bezwzględnie zainterweniować. Już dzieci wieku 2-4 lat świadomie wykorzystują agresywne zachowania, aby osiągnąć zamierzony skutek.
Warto wiedzieć:
Bullying często przyjmuje różne postacie w zależności od płci. Chłopcy częściej uciekają się do przemocy fizycznej i werbalnej, a ich zachowania dość łatwo jest zaobserwować. U dziewczynek z kolei szykanowanie jest skryte i polega na manipulacjach, wykluczaniu z przyjaźni, rozpuszczaniu fałszywych plotek, wyjawianiu sekretów czy szantażowaniu.
Oprawca, ofiara i świadkowie
Aby lepiej zrozumieć istotę i zagrożenia związane z bullyingiem, wart uzmysłowić sobie, że Twoje dziecko najpewniej przyjmuje jedną z trzech ról w grupie rówieśniczej:
- Prześladowca – jest często liderem w danej grupie i chętnie koleguje się z innymi dziećmi o skłonnościach do szykanowania. Zazwyczaj ma niski poziom empatii i zdolności społecznych, nie jest skłonny do pomagania innym i chętnie angażuje się w konflikty. To dziecko, o którym często mówią wychowawczynie i opiekunki z przedszkola oraz inni rodzice.
- Ofiara – bywa najczęściej pasywna, nieśmiała i cicha, pokornie przyjmująca zniewagi i ataki prześladowców. Czasami broni się agresywnymi i nagłymi wybuchami, które mogą dodatkowo prowokować szykanujących. Ofiarą bullyingu może być każde dziecko, ale szczególnie często problem dotyczy dzieci mniejszych, wyglądających na słabszych, którym brakuje pewności siebie, są wrażliwe lub w wyraźny sposób „inne”.
- Świadkowie – niestety donośną rolę w szykanowaniu odgrywa także widownia. Mowa o dzieciach, które „tylko patrzą”, ale w rzeczywistości sankcjonują działania prześladowców i pogłębiają wstyd i izolację ofiary. Z czasem mogą one również zacząć naśladować patologiczne zachowania i znaleźć sobie własną ofiarę.
Jak rozpoznać, że Twoje dziecko jest ofiarą szykanowania?
Nie zawsze maluch sam poskarży się na swoich prześladowców. Strach, wstyd i poczucie bezradności mogą sprawić, że zamknie się w sobie ze swoim problemem. Wówczas znakiem rozpoznawczym dla rodziców mogą być symptomy fizyczne, takie jak powtarzające się bóle głowy i brzucha, zwłaszcza związane z pójściem do przedszkola czy zabawą w danej grupie. Ponadto dziecko może stać się smutne, apatyczne, wycofane, wyraźnie wątpiące we własne siły.
Z badania przeprowadzonego przez naukowców z New Hamphshire wynika, że nawet co 5 dziecko w wieku 2-5 lat doświadczyło bullyingu!
Jak walczyć z szykanowaniem od najmłodszych lat?
Jeśli podejrzewasz, że Twoje dziecko jest sprawcą, ofiarą lub świadkiem bullyingu, nie czekaj, aż sytuacja wymknie się spod kontroli! Reaguj szybko i zdecydowanie i skontaktuj się z rodzicami innych zaangażowanych dzieci, a także opiekunami z przedszkola. W niektórych przypadkach wskazana może być również pomoc psychologa.
We własnym zakresie możesz:
- Otwarcie rozmawiać z dzieckiem na temat zdarzeń, które zachodzą w grupie rówieśniczej, wskazując negatywne typy zachowań;
- Uzmysławiać pociesze jak czuje się osoba szykanowana;
- Podsuwać książki i bajki, w których pojawia się temat bullyingu i przeciwstawiania się agresji;
- Podpowiadać jak reagować w sytuacji bycia ofiarą lub świadkiem szykanowania („co gdybyś…);
- Uczyć empatii, asertywności i radzenia sobie z własnym gniewem;
- Zapewnić dziecko, że zawsze warto prosić o pomoc i że może przyjść do Ciebie z każdym problemem;
- Dawać dobry przykład w domu rozwiązując konflikty w sposób pokojowy i pogodny, podając ręką i przepraszając.
Pamiętaj:
- Skłonności do szykanowania nie mijają z wiekiem, ale zwykle umacniają się z czasem. Wczesna interwencja jest więc bardzo ważna!
- Negatywne wzorce dzieci często czerpią od rodziców, rodzeństwa i mediów, na których wpływ są wystawione. Naucz się ograniczać małemu dziecku kontakt z agresją.
- Z bullyingiem da się skutecznie walczyć i zapobiegać jego rozprzestrzenianiu wśród rówieśników.
Opracowanie na podstawie materiałów EDC „Promote Prevent”; http://preventingbullying.promoteprevent.org/preventing-bullying-in-early-childhood
Tagi: bullying, szykanowanie
Dodaj komentarz