Ciąża i poród może wiązać się z wieloma wyzwaniami. Chociaż dla wielu kobiet jest to wyjątkowe doświadczenie, nie wyklucza jednak strachu i niepewności, co jest całkowicie naturalne. Jednak zjawisko, które chcemy dziś przybliżyć to tokofobia, która nie jest łagodnym dyskomfortem związanym z wyzwaniami ciążowymi, ale panicznym lękiem przed ciążą i porodem naturalnym.
Tokofobia – co to jest?
Tokofobia to silny, paraliżujący lęk przed porodem i ciążą, który może całkowicie zdominować myśli kobiety i wpływać na jej decyzje życiowe. To nie jest zwykła obawa czy stres związany z porodem, ale intensywny stan lękowy, który często może prowadzić do unikania zajścia w ciążę (nawet, jeśli kobieta marzy o macierzyństwie) lub nalegania na cięcie cesarskie, niezależnie od braku wskazań medycznych. Tokofobia może pojawić się na etapie planowania dziecka, ale również rozwijać się w trakcie ciąży – zwłaszcza jeśli towarzyszy jej wcześniejsza trauma, depresja lub negatywne doświadczenie z opieki okołoporodowej. To zaburzenie psychiczne, które wymaga zrozumienia, empatii i – często – specjalistycznego wsparcia psychiatry i psychoterapeuty.
Różnice pomiędzy zwykłym strachem przed porodem a tokofobią
Obawa przed porodem to coś naturalnego – wiele kobiet w ciąży odczuwa lęk przed bólem, niepewnością oraz możliwymi komplikacjami. Nie jest to jednak zwykle strach permanentny i najczęściej ustępuje wraz z edukacją, wsparciem bliskich czy rozmową z położną lub położnikiem. Tokofobia to natomiast poważniejsze zaburzenie lękowe, które wykracza poza racjonalny niepokój i strach przed porodem. Pacjentka z tokofobią może doświadczyć ataków paniki, bezsenności, natrętnych myśli, a nawet awersji do swojego ciała w kontekście ciąży. W odróżnieniu od naturalnego strachu przed ciążą, tokofobia nie mija samoistnie, może trwać latami i wymagać leczenia psychicznego.
Objawy tokofobii – lęku przed ciążą
Kobieta cierpiąca na tokofobię może odczuwać silny lęk przed samą myślą o byciu w ciąży lub porodem siłami natury. Towarzyszyć mogą temu objawy somatyczne, takie jak przyspieszone bicie serca, drżenie rąk, bezsenność, duszności, a w skrajnych przypadkach nawet ataki paniki. Wiele kobiet mówi o poczuciu całkowitej utraty kontroli, przytłaczającej bezradności lub wręcz przerażeniu. Tokofobia często obejmuje także obsesyjne myśli o możliwej śmierci podczas porodu lub uszkodzeniach ciała. Objawy te mogą ostatecznie prowadzić do unikania ciąży, a w przypadku jej zaistnienia – do silnego napięcia psychicznego, depresji ciążowej lub żądania cesarskiego cięcia. Niektóre kobiety mogą też zdecydować się na abstynencję seksualną lub życie w samotności. Inne objawy tokofobii, to również:
- stosowanie kilku metod antykoncepcji jednocześnie,
- zaburzenia obsesyjno–kompulsywne,
- trudności z koncentracją, uczucie ogromnego stresu i niepokoju,
- paniczny strach przed urodzeniem martwego dziecka,
- ukrywanie ciąży,
- brak radości związanej z oczekiwaniem na narodziny dziecka,
- niepokój związany ze zmianami po narodzinach dziecka: utrata swojej codzienności, pasji, wolnego czasu, zwiększenie masy ciała, brak wiary w swoje predyspozycje jako rodzic.
Cesarskie cięcie a lęk przed porodem
Dla wielu kobiet z tokofobią droga cesarskie cięcie staje się jedynym akceptowalnym sposobem urodzenia dziecka. Lęk przed porodem siłami natury bywa tak silny, że pacjentki często proszą o cesarskie rozwiązanie nawet wtedy, gdy nie ma ku temu wskazań medycznych. To reakcja obronna organizmu, który stara się uniknąć wyobrażonego lub rzeczywistego zagrożenia. W Polsce istnieje możliwość uzyskania zaświadczenia o tokofobii od psychiatry lub psychologa klinicznego. Może ono stanowić podstawę do decyzji o planowanej metodzie cięcia cesarskiego, mając na uwadze zdrowie psychiczne w czasie ciąży oraz porodu.
Jakie są przyczyny tokofobii?
Tokofobia może mieć różne źródła, często głęboko zakorzenione w doświadczeniach psychicznych, społecznych i medycznych. To nie jest tylko efekt związany z martwieniem się bólem porodowym, ale pełno wymiarowana reakcja na skutek traumatycznego doświadczenia, dlatego najczęściej ma podłoże nerwicowe.
Do najczęstszych przyczyn Tokofobii należą:
- Traumatyczny poród – wcześniejsze, bolesne lub zagrażające życiu doświadczenia porodu, które pozostawiło ślad psychiczny.
- Zaburzenie psychiczne – w niektórych przypadkach, strach przed porodem i ciążą występuje u kobiet z depresją, zaburzeniami lękowymi, PTSD, a także niskim poziomem zaufania do własnego ciała.
- Lęk przed utratą kontroli – obawa przed bezsilnością, bólem, nagością, nieprzewidywalnością sytuacji.
- Złe doświadczenie z systemem ochrony zdrowia – ryzyko wystąpienia tokofobii może wynikać z braku empatii personelu medycznego, przemocy położniczej czy ignorowania potrzeb rodzącej. Chociaż nie jest to częste zjawisko, niektóre ciężarne kobiety mogły doświadczyć trudnego pobytu na oddziale położniczym.
- Wcześniejsze straty ciążowe lub problemy z płodnością – mogą wywoływać silny lęk przed ciążą, naturalnym porodem i kolejnym poronieniem.
- Trudne porody w rodzinie – doświadczenia bliskich, takie jak śmierć matki lub dziecka w trakcie porodu, może wywołać zaburzenie lękowe w postaci tokofobii.
Zobacz, jak przygotować się na ciążę po poronieniu: https://niebieskiepudelko.pl/ciaza-po-poronieniu/
Fobia nastoletniej ciąży w dorosłości
Niektóre kobiety od dzieciństwa lub okresu dojrzewania rozwijają silną awersję do ciąży i porodu. Przyczyną może być straszenie ciążą jako “karą” za bliskość seksualną, brak wsparcia rodziny w przypadku podejrzenia ciąży (nawet jeśli ostatecznie do niej nie dochodzi), społeczna opinia na temat nastoletniej ciąży. Taka tokofobia pierwotna może pozostać uśpiona przez lata, a ujawnić się dopiero w dorosłości, gdy pojawia się myśl o macierzyństwie.
Rodzaje tokofobii
Tokofobia może przybierać różne formy, a w zależności od doświadczeń pacjentki, może manifestować się w różnym stopniu nasilenia lęku przed ciążą i porodem. Główne rodzaje to tokofobia pierwotna oraz wtórna, a ich różnice dotyczą przede wszystkim przyczyn oraz momentu, w którym fobia się ujawnia.
- Tokofobia pierwotna – występuje u kobiet, które nie mają jeszcze doświadczenia w ciąży, a mimo to panicznie boją się porodu i wszystkiego, co z nim związane. Większość kobiet, które zmagają się z tym rodzajem lęku, ma w swoim umyśle wyobrażenie porodu jako niebezpiecznego i traumatycznego wydarzenia. Może wynikać z lęków niezwiązanych z samym doświadczeniem, lecz z otoczeniem lub społecznymi normami.
- Tokofobia wtórna – występuje u kobiet, które miały doświadczenie porodu, ale w wyniku negatywnych, bolesnych lub traumatycznych przeżyć, np. komplikacji, powikłań lub złych doświadczeń z opieką medyczną, zaczynają odczuwać paniczny strach przed kolejnym porodem. Zdarza się, że poziom lęku kobiety nasila się po doświadczeniu porodu, który nie spełnił jej oczekiwań, na przykład, w przypadku cesarskiego cięcia, które było wynikiem powikłań.
Czy możliwe jest leczenie tokofobii? Co mówić o psychiatry?
Leczenie tokofobii jest możliwe i często bardzo skuteczne – zwłaszcza jeśli kobieta zgłosi się po pomoc do lekarza psychiatry lub psychoterapeuty. Warto podczas wizyty otwarcie mówić o objawach, intensywnym lęku, unikaniu tematu ciąży, czy w trudności w radzeniu sobie ze stresem. Specjalista oceni, czy objawy wynikają z fobii, depresji ciążowej, stresu pourazowego czy ich źródło jest jeszcze inne. Może zalecić psychoterapię, wsparcie psychologiczne lub w niektórych przypadkach – leczenie farmakologiczne. Wczesne zgłoszenie się do psychiatry zwiększa szanse na złagodzenie psychologicznego cierpienia i odzyskanie poczucia kontroli. Specjalista może również wystawić zaświadczenie o tokofobii – co stanowi dokument uznany za wskazanie do cesarskiego cięcia.
Poznaj różnice między porodem naturalnym a cesarskim cięciem: https://niebieskiepudelko.pl/porod-naturalny-a-cesarskie-ciecie/
Bibliografia:
My.clevlandclinic.org, https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/22711-tokophobia-fear-of-childbirth
Pubmed.ncbi.nlm.nih.gov, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27288681/
Bmcpregnancychildbirth.biomedcentral.com, https://bmcpregnancychildbirth.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12884-017-1371-z
Tagi: fobia, lęk przed ciążą, tokofobia
Dodaj komentarz