Rozszczep podniebienia i wargi to jedna z najczęstszych wad wrodzonych twarzoczaszki, która może wpłynąć na rozwój mowy, sposób karmienia i ogólne funkcjonowanie dziecka. Wczesna diagnoza, odpowiednia opieka specjalistyczna oraz leczenie chirurgiczne pozwala na skuteczne wsparcie dzieci z tą wadą. Sprawdź, jakie są przyczyny rozszczepu, jak wygląda leczenie oraz wszystko, co powinni wiedzieć rodzice!
Rodzaje rozszczepów u noworodków – jak różnicuje się wada?
Rozszczep to jedna z częstszych wad wrodzonych dotyczących twarzoczaszki, która może obejmować wargę, podniebienie lub oba te elementy jednocześnie. U noworodków rozszczep wargi i podniebienia występuje przeciętnie u 1 na 800 dzieci, a jego zakres oraz umiejscowienie wpływają na dalsze leczenie i rozwój dziecka. Wyróżnia się m.in. izolowany rozszczep wargi, rozszczep podniebienia miękkiego, rozszczep podniebienia twardego oraz rozszczep całkowity, który obejmuje zarówno wargę, jak i podniebienie. Wada może dotyczyć jednej lub obu stron twarzy, a jej rozległość wpływa m.in. na karmienie dziecka, ssanie, rozwój mowy oraz kształtowanie zgryzu.
W przypadku izolowanego rozszczepu zaburzenie obejmuje wyłącznie jeden element (np. podniebienie), bez połączenia z innymi nieprawidłowościami. Z kolei rozszczepienie wargi z towarzyszącym rozszczepem podniebienia nosi nazwę zajęczej wargi i wiąże się z brakiem prawidłowego połączenia struktur w jamie ustnej dziecka. Szczelina rozszczepu może sięgać aż do jamy nosowej, co wpływa na funkcjonowanie układu oddechowego i ustnego. Prawidłowy rozwój dziecka z taką wadą wymaga wczesnego rozpoznania rodzaju rozszczepu i zaplanowania leczenia wieloetapowego.
Rozszczep wargi i podniebienia – najczęstsze przyczyny i czynniki ryzyka
Rozszczep podniebienia i wargi powstaje najczęściej między 4. a 12. tygodniem życia płodowego, kiedy dochodzi do zaburzeń w łączeniu się struktur twarzoczaszki. Przyczyny rozszczepu są złożone – mogą obejmować zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe. W niektórych przypadkach występuje dziedziczna skłonność, zwłaszcza jeśli wada pojawiła się wcześniej u rodziców lub rodzeństwa. Uważa się także, że niedobór niektórych składników odżywczych – zwłaszcza kwasu foliowego – w pierwszym trymestrze ciąży może zwiększać ryzyko wystąpienia rozszczepu.
Inne możliwe czynniki to m.in. zakażenia wirusowe w trakcie ciąży, przyjmowanie niektórych leków, palenie papierosów oraz nadmierne spożywanie alkoholu w ciąży. Wada ta może pojawić się również jako element zespołów genetycznych lub w wyniku uszkodzeń mechanicznych w życiu płodowym. Co istotne, rozszczep podniebienia może mieć postać izolowaną, ale bywa też związany z innymi wadami wrodzonymi. Powstawanie rozszczepu wargi i podniebienia często nie daje się przewidzieć, jednak wczesna diagnostyka prenatalna pozwala na szybsze wdrożenie odpowiedniego postępowania po narodzinach.
Sprawdź również: Accutane baby: https://niebieskiepudelko.pl/accutane-baby/
Leczenie rozszczepu podniebienia – kiedy operacja rozszczepu jest niezbędna?
Rozszczep podniebienia u noworodka wymaga wieloetapowego leczenia, którego podstawą jest operacja rozszczepu podniebienia i/lub wargi. Interwencja chirurgiczna jest konieczna, by umożliwić prawidłowy rozwój funkcji ustnych – w tym mowy, oddychania, ssania oraz połykania. Operacja wykonywana jest przeważnie między 7. a 12. miesiącem życia dziecka, choć w przypadku rozległych wad lub dodatkowych komplikacji może być konieczne odroczenie zabiegu. W niektórych sytuacjach pierwszy etap leczenia obejmuje zabieg zespolenia podniebienia, który polega na połączeniu mięśni podniebienia i rekonstrukcji ciągłości jamy ustnej oraz nosowej.
Sam zabieg jest przeprowadzany przez doświadczonego chirurga dziecięcego lub szczękowo-twarzowego i poprzedzony dokładną diagnostyką. W przypadku rozszczepu podniebienia miękkiego lub podśluzówkowego, decyzja o leczeniu zależy od objawów – zwłaszcza problemów z jedzeniem, mową i nawracającymi infekcjami ucha środkowego. Operacja rozszczepu może obejmować również rekonstrukcję wargi górnej, nosa oraz łuku zębowego, co bywa realizowane w kilku etapach.
Leczeniu rozszczepu podniebienia może towarzyszyć również leczenie ortodontyczne, które wspiera prawidłowy rozwój zgryzu. Każde dziecko z tą wadą wymaga indywidualnego podejścia – plan leczenia uwzględnia nie tylko rodzaj rozszczepu, ale i ogólny stan zdrowia dziecka oraz jego potrzeby funkcjonalne i rozwojowe.
Wspomaganie rozwoju dziecka z rozszczepem – rehabilitacja, logopedia i opieka specjalistyczna
Dziecko z rozszczepem wymaga kompleksowej opieki nie tylko chirurgicznej, ale również rehabilitacyjnej i rozwojowej. Ze względu na budowę anatomiczną i obecność szczeliny w jamie ustnej, dzieci z tą wadą są szczególnie narażone na trudności w zakresie rozwoju mowy, funkcji pokarmowych, a także oddychania przez nos. Główną rolę w zespole terapeutycznym odgrywa logopeda, który już od pierwszych miesięcy życia dziecka może rozpocząć ćwiczenia usprawniające aparat mowy i mięśnie podniebienia. Współpraca z logopedą ma na celu m.in. zapobieganie nosowemu torowi mowy, który często występuje u dzieci z rozszczepem.
Nieodłącznym elementem wsparcia rozwoju jest również opieka ortodontyczna – ortodonta ocenia stan zgryzu i planuje ewentualne leczenie jeszcze przed wymianą zębów mlecznych. W wielu przypadkach niezbędne jest też monitorowanie słuchu oraz interwencje laryngologiczne, ponieważ rozszczep podniebienia może prowadzić do przewlekłych stanów zapalnych ucha środkowego.
Terapia mowy i oddychania, w połączeniu z leczeniem chirurgicznym i ortodontycznym, pozwala osiągnąć prawidłowy rozwój dziecka – zarówno pod względem komunikacji, jak i funkcjonowania w codziennym życiu. Rehabilitacja obejmuje także wsparcie emocjonalne i psychologiczne, zwłaszcza w przypadku starszych dzieci, które mogą doświadczać trudności społecznych związanych z wyglądem twarzy i artykulacją. Leczenie dziecka z rozszczepem powinno być prowadzone przez zespół specjalistów – najlepiej w ramach ośrodków takich jak Instytut Matki i Dziecka.
Zobacz również: Dziecko śpi z otwartą buzią – czy to źle?: https://niebieskiepudelko.pl/dziecko-spi-z-otwarta-buzia/
Karmienie niemowlęcia z rozszczepem wargi lub podniebienia
Karmienie dziecka z rozszczepem wargi lub podniebienia, zwłaszcza w pierwszych tygodniach życia, jest wyzwaniem. Obecność szczeliny w obrębie jamy ustnej dziecka często uniemożliwia wytworzenie odpowiedniego podciśnienia niezbędnego do ssania. W efekcie niemowlę może się szybko męczyć podczas karmienia, mieć trudności z połykaniem pokarmu lub ulewać. W przypadku rozszczepu podniebienia, mleko może przedostawać się do jamy nosowej, co wymaga zastosowania specjalnych technik oraz akcesoriów wspomagających.
Rodzice dzieci z tą wadą często korzystają z butelek wyposażonych w specjalne smoczki, które umożliwiają łatwiejszy przepływ mleka – bez konieczności intensywnego ssania. Karmienie butelką bywa także bardziej przewidywalne w kontekście ilości przyjmowanego pokarmu, co jest istotne w przypadku dzieci z niedoborem masy ciała. W wybranych przypadkach, np. przy bardzo szerokim rozszczepieniu wargi i podniebienia, lekarz może zalecić czasowe sondowanie.
Ważne, aby pozycja podczas karmienia była bardziej pionowa niż u dzieci zdrowych – to zmniejsza ryzyko zachłyśnięcia i usprawnia połykanie. Współpraca z doradcą laktacyjnym, pediatrą i chirurgiem umożliwia dobranie najkorzystniejszej metody. Mimo trudności większość dzieci z rozszczepem może być karmiona skutecznie i prawidłowo rozwijać się pod względem żywieniowym, jeśli opieka będzie dostosowana do ich potrzeb.
Bibliografia:
Otolaryngolodzy24.pl, https://otolaryngolodzy24.pl/rozszczep-wargi-i-podniebienia-przyczyn-leczenie-i-rehabilitacjia/
Dworska.pl, https://dworska.pl/zabiegi-operacje-krakow/operacje-chirurgiczne/operacja-rozszczepu-wargi-podniebienia
Tagi: karmienie, logopedia, rozszczep podniebienia, rozszczep wargi
Dodaj komentarz