Przebywanie na świeżym powietrzu to z jednej strony podstawa zdrowego rozwoju dzieci, z drugiej, zagrożenie związane z urazami, poparzeniami, ukąszeniami. W okresie wiosenno-letnim poważnym problemem jest wzrost zachorowań na boreliozę u dzieci. Co to choroba i jakimi grozi powikłaniami?
Co to jest borelioza?
Borelioza to poważna infekcja wywoływana przez bakterie Borrelia burgdorferi roznoszone przez kleszcze. Podstępne pajęczaki pasożytują na zwierzętach, żywiąc się ich krwią. Niestety, razem z posiłkiem zasysają też sporo patogenów chorobotwórczych, w tym bakterie boreliozy. Gdy taki zainfekowany kleszcz wgryzie się potem w człowieka, przekazuje mu infekcję bezpośrednio do krwioobiegu.
W związku ze zmianą klimatu w Polsce obserwuje się wzrost liczby kleszczy i wydłużenie sezonu, w którym skore są one do ataków. Nie każde ugryzienie kleszcza musi oczywiście oznaczać zakażenie boreliozą. Niestety, liczba zachorowań wzrasta jednak z roku na roku.
Borelioza to nie to samo co kleszczowe zapalenie mózgu! To drugie schorzenie wywołane jest wirusem, przeciw któremu można i warto się zaszczepić. Przed boreliozą chroni tylko prewencja, czyli ochrona przed kleszczami.
Sprawdź, jak chronić dziecko przed komarami i kleszczami: https://niebieskiepudelko.pl/jak-chronic-dziecko-przed-komarami-i-kleszczami/
Objawy boreliozy u dzieci
Małe dzieci, które bawią się w trawie, parku czy lesie, warto codziennie dokładnie oglądać. Jeśli znajdziesz na skórze kleszcza, nie wpadaj w panikę i usuń go, najlepiej używając do tego celu szczypczyków. Kleszczem nie należy kręcić, ale wyciągać go w kierunku prostopadłym do powierzchni ciała. Miejsce ukłucia zdezynfekuj. Co teraz?
Obserwuj miejsce wkłucia i okolica ze zdwojoną uwagą przez następnych kilka tygodni. Jeśli w tym czasie zaobserwujesz na skórze okrągły rumień o średnicy większej niż 5 cm i jaśniejszym środku, to jest wielce prawdopodobne, że doszło do zakażenia. Mniejsze czerwone plamy pojawiające się w pierwszym tygodniu od ugryzienia nie są zwykle powodem do niepokoju – to miejscowa reakcja na toksyny zawarte w ślinie kleszcza.
Należy mieć świadomość, że brak rumienia nie oznacza jeszcze, że dziecko jest zdrowe. U 20-50% ugryzionych ten objaw nie występuje, a pierwsze objawy boreliozy pojawiają się po 1-2 tygodniach od ugryzienia i obejmują:
- gorączkę;
- ból głowy;
- złe samopoczucie;
- bóle mięśni i stawów;
- powiększenie węzłów chłonnych.
Jeśli maluch miał kleszcza lub rumień i wykazuje któreś z powyższych symptomów, należy skonsultować się z lekarzem.
Niestety, w bardziej podstępnej postaci nazywanej boreliozą rozsianą choroba nie daje słynnego rumienia, ale objawia się w postaci sinego guzka na małżowinie usznej, zapalenia stawów przebiegającego z obrzękiem i zaczerwienieniem, zapalenia spojówek lub zaburzeń pracy serca. Potrzeba dobrego diagnostyka, aby objawy te skojarzyć z aktywnością kleszczy.
Niezależnie od wystąpienia rumienia, w ciągu kilku tygodni lub miesięcy od ukąszenia przez kleszcza dziecko może też rozwinąć objawy neuroboreliozy. W tym przypadku zaatakowany zostaje układ nerwowy, a u pacjenta może dojść do rozwoju zapalenia opon mózgowych. Charakterystyczne objawy obejmują bóle głowy, zmęczenie, nudności oraz światłowstręt, a także mrowienia i niedowłady.
Jakie badanie na boreliozę?
W przypadku podejrzenia o boreliozę zleca się badanie krwi dziecka. W pierwszej kolejności wykonywane są testy pod kątem obecności przeciwciał IgM oraz IgG przeciwko krętkom Borrelia (typu ELISA). Dodatni wynik nie oznacza jeszcze na 100% choroby, gdyż czułość testu jest bardzo wysoka i może reagować również na inne typy infekcji, np. wywołanych parwowirusami.
Jeśli pierwsze, serologiczne badanie na boreliozę było więc dodatnie lub wykazało wartości graniczne, wykonuje się tzw. test Western-blot (lub Immunoblot). W tym przypadku badane są przeciwciała przeciwko konkretnym szczepom z rodzaju Borrelia, a ostateczny wynik jest wiążący.
Czy nie można więc od razu wykonać testu Western-blot? Niestety, obecność przeciwciał we krwi jest wskaźnikiem mało miarodajnym i tylko dwustopniowa diagnostyka daje wiarygodne rezultaty.
Leczenie boreliozy
Potwierdzona testem borelioza wymaga terapii antybiotykami. U dzieci do lat 8 najczęściej podawane są amoksycyklina, cefuroksym, u starszych stosuje się często doksycyklinę. Leczenie trwa zwykle od 2 do 4 tygodni. W poważniejszych przypadkach (np. neuroboreliozy) antybiotyki podawane są dożylnie.
Jeśli badania krwi nie wykażą po tym czasie poprawy, konieczna może być druga seria antybiotyków. W ramach terapii osłonowej dziecku podaje się probiotyki, a w razie potrzeby również środki przeciwbólowe.
Czy borelioza jest uleczalna?
Wykonanie badania na boreliozę i rozpoczęcie właściwego leczenia jest kluczowe, aby nie doszło do powikłań. Borelioza u dzieci z czasem zmienia się bowiem w chorobę systemową i zaczyna atakować różne narządy i układy, w skrajnych przypadkach prowadząc do niepełnosprawności. Z amerykańskich badań wynika, że w przypadku szybkiego wdrożenia antybiotyków ogromna większość dzieci po 6 miesiącach jest bez oznak choroby, w dobrym stanie zdrowotnym.
Zdarza się, że mimo wyleczenia dzieci jeszcze przez jakiś czas narzekają na zmęczenie, bóle głowy i kończyn, mają problemy ze spaniem. Stres lub inna infekcja mogą takie symptomy zaostrzać. Są to jednak odosobnione przypadki.
Warto podkreślić, że jeśli leczenie nie zostanie wdrożone na czas lub jest niewłaściwe, dochodzi do rozwoju późnej fazy boreliozy, która nie rokuje dobrze na przyszłość. U pacjenta rozwija się wówczas przewlekłe zapalenie stawów lub przewlekła neuroborelioza. Leczenie jest dość skomplikowane i nie zawsze przynosi pożądane rezultaty. Są pacjenci, którzy kończą na wózkach inwalidzkich, u innych obserwuje się zaburzenia pamięci i koncentracji, a nawet problemy z mową.
Jak długo żyje się z boreliozą?
Przewlekła borelioza jest znacznym utrudnieniem życia. Każdy przypadek jest jednak inny i wymaga nieco innego podejścia. Wielu chorym pomaga fizykoterapia i rehabilitacja, ale często stosuje się również leki przeciwzapalne. Nie ma studiów sugerujących, aby borelioza skracała życie – jej przewlekła forma wyraźnie zmniejsza jednak jego jakość.
Na zakończenie warto przypomnieć, że powikłań boreliozy u dzieci można uniknąć. Każdy rodzic powinien pamiętać, aby:
- chronić dziecko przebywające w przyrodzie (odzież ochronna, naturalne i chemiczne odstraszacze kleszczy);
- regularnie badać skórę dziecka – najlepiej codziennie wieczorem;
- od razu usuwać ewentualne kleszcze;
- udać się do lekarza w przypadku jakichkolwiek podejrzanych symptomów po ukąszeniu; przez kleszcza lub w przypadku zaobserwowania rumienia wędrującego na ciele dziecka.
Wspomniana wyżej prewencja jest racjonalna i skuteczna. Ryzyko zarażenia boreliozą w żadnym przypadku nie powinno skłaniać nas do ograniczania dzieciom możliwości zabawy na świeżym powietrzu!
Bibliografia:
Boston Children’s Hospital, https://www.childrenshospital.org/conditions/lyme-disease
Cedars Sinai, https://www.cedars-sinai.org/health-library/diseases-and-conditions—pediatrics/l/lyme-disease-in-children.html
Mass General Brigham, https://www.massgeneralbrigham.org/en/about/newsroom/articles/lyme-disease-in-kids
Children’s Hospital of Philadelphia, https://www.chop.edu/conditions-diseases/lyme-disease-children
Medical News Today, https://www.medicalnewstoday.com/articles/signs-of-lyme-disease-in-kids
Pediatric Research, https://www.nature.com/articles/s41390-023-02577-3
Tagi: badania, borelioza, kleszcze
Dodaj komentarz