Dzień Wszystkich Świętych to okazja do rozszerzenia horyzontów pociechy o tematy, które nie są łatwe, ale stanowią nieodłączną część życia. Zbyt wielu rodziców próbuje usilnie chronić swe dzieci przed ideą śmierci, odkładając wciąż rozmowę na później. Nie jest to jednak wcale dobra strategia.
Przygotowywać, nie chronić
Tak naprawdę nikt nie jest w stanie uchronić dzieci przed konfrontacją z końcem życia. Prędzej czy później w życiu każdego przedszkolaka pojawi się śmierć w takiej czy innej postaci. Może ona dotyczyć domowego pupila lub członka rodziny – zwykle nadchodzi znienacka i jest źródłem wielu silnych emocji, włącznie z rozpaczą.
Rolą rodzica nie jest trzymać pociechę pod parasolem, w izolacji od realiów świata, ale na tą trudną konfrontację przygotować. Szczera rozmowa i delikatne oswajanie nie wyrządzają psychice maluszka krzywdy – wręcz przeciwnie, pomogą ją wzmocnić w obliczu przykrych zdarzeń i tragedii. Co więcej, psycholodzy przestrzegają, że brak rzetelnej wiedzy i zrozumienia dzieci mają skłonność wypełniać sobie same własną wyobraźnią. A tak rodzą się strachy…
Sprawdź, czego boją się małe dzieci: https://niebieskiepudelko.pl/czego-boja-sie-male-dzieci/
Jak rozmawiać z dzieckiem o śmierci?
Wielu rodzicom wydaje się dziś, że dawne bajki były okrutne. Pomsty, otrucia, złe czary, zawiść – od Grimma po Andersena śmierć była stałym elementem opowiadań dla dzieci. Dziś wybieramy więc chętniej wesołe przygody zwierzątek, w których wszystko jest pogodne i dobrze się kończy. Czy to aby najlepsza droga?
Właśnie książki i filmy są tymczasem doskonałą okazją do rozpoczęcia otwartego dialogu o śmierci. Dla dzieci do lat 5 zrozumienie, że zgon jest ostateczny i oznacza brak powrotu, może być trudny. Dzięki bohaterom i ich losom można jednak w obrazowy sposób uświadomić pociesze, że niektóre pożegnania są na zawsze, a ludzie uczą się żyć bez swoich bliskich. „Przeżycie” smutku po śmierci postaci z bajki paradoksalnie ułatwia radzenie sobie odejściem realnych ludzi.
Eksperci specjalizujący w pomocy dzieciom w żałobie przekonują, aby w rozmowie używać prostych słów, ale mówić otwarcie, nie owijając w bawełnę. „Umarł” to lepsze słowo niż „odszedł” czy „zasnął”, gdyż nie wprowadza dwuznaczności.
Najtrudniejsze jest oczywiście wytłumaczenie, co się dzieje z człowiekiem po śmierci. Jeśli rodzina jest wierząca, pojęcie „nieba” może tu pomóc. Należy jednak uczciwie podkreślić, że zgon oznacza koniec głodu, pragnienia, oddychania i bólu i że jest nieodwracalny.
Fakty, które warto uwzględnić w konwersacji o śmierci:
- Każda istota prędzej czy później umrze – to zupełnie normalne.
- Większość ludzi umiera, gdy jest już bardzo stara i zmęczona.
- Fakt świadomości śmierci powinien sprawiać, że skupiamy się na życiu.
- Wielu przedwczesnym śmierciom można zapobiec zdrowym stylem życia.
- Lekarze ratują dziś ludzi od śmierci w bardzo poważnych sytuacjach – trzeba mieć nadzieję.
Tradycje związane ze śmiercią
Religia pomaga, nie tylko dzieciom, ale ludziom w różnym wieku poradzić sobie ze śmiercią. To właśnie z wierzeń rozwinęły się tradycje październikowo-listopadowe popularne na całym świecie. Zaznajamianie z nimi najmłodszych to dobry wstęp do tematu jak rozmawiać z dzieckiem od śmierci.
W Polsce Dzień Wszystkich Świętych ma charakter poważny i smutny i tego również nie należy się obawiać – nie wszystko w życiu należy obracać w zabawę. Warto więc zabrać dzieci ze sobą na cmentarz, zapalić wspólnie świeczki i złożyć kwiaty na grobach bliskich. To wspaniała okazja do wspomnień o babci czy dziadkowi i uświadomienie maluchom, że zmarli żyją w naszej pamięci.
Niezależnie od polskich tradycji można pociechom pokazać również, jak inne kultury radzą sobie z tematem śmierci. Meksykański dzień zmarłych – Dia de los Muertos – to tradycja też katolicka, ale znacznie bardziej radosna. Dwudniowe święto ma być bowiem okazją do połączenia żywych i zmarłych w ramach wielkich celebracji połączonych z przygotowaniem ukwieconych ołtarzy i ogromnej ilości jedzenia. Ideą jest, aby podzielić się ze zmarłymi posiłkiem, jakby byli żywi. Wspaniałym pretekstem do rozmowy o meksykańskim podejściu do śmierci jest piękny, animowany film „Coco”, który w Polsce wyświetlany był bez ograniczeń wiekowych (status PG).
Naturalnie, o śmierci w zabawny i nieco straszny sposób traktuje też Halloween wywodzące się z dawnych wierzeń celtyckich. Celtowie wierzyli, że 31 października duchy wszystkich zmarłych powracały na ziemię, a wielkie celebracje u ognisk miały ochronić żywych przed złymi mocami. Współczesna postać Halloween, z przebraniami i łowami na słodyczy, jest dalekim echem tych dawnych tradycji, ale również pomaga oswajać się ze strachem i daje dobrą okazję do rozgraniczenia między naturalną śmiercią a fikcyjnymi tworami, typu wampiry czy duchy.
Dziecko w żałobie
Zdarza się i tak, że pociecha niespodzianie stanie przed faktem śmierci i na przygotowania nie ma już czasu. Dziecko w żałobie potrzebuje przede wszystkim ogromnego, niezachwianego i bezwarunkowego wsparcia, które wiąże się z gotowością odpowiedzi na każde pytanie. Od tego co dzieje się z ludźmi po śmierci, po trudne pytanie czy mama z tatą też kiedyś umrą. Nie wolno zbywać, ignorować ani lekceważyć żadnego pytania, wątpliwości czy obawy!
Jak rozmawiać z dzieckiem o śmierci, która już zaistniała? Przede wszystkim warto się skupić na emocjach. Maluch musi wiedzieć, że smutek, strach, złość czy rozpacz są naturalnymi uczuciami, na które w życiu jest miejsce. Nie trzeba ich skrywać ani się ich wstydzić – trzeba nauczyć sobie z nimi radzić.
Pamiętajmy, że dzieci, tak samo jak dorośli, będą potrzebować czasu na poradzenie sobie ze stratą. Czasami samo uświadomienie sobie, że babcia nie żyje, może zająć im kilka dni lub tygodni. Nie warto się tu niecierpliwić. Z drugiej strony, bardzo ważne jest, aby maluch w toku swoich myśli o odejściu osoby bliskiej nie zaczął się obwiniać: „gdybym był grzeczniejszy”, „gdybym nie powiedział…”, itd. Tego typu myśli należy szybko i zdecydowanie zatrzymać!
Wreszcie, bardzo ważnym elementem pomocy dziecku w żałobie są gesty. Nie tylko pogrzeb, ale np. zasadzenie drzewa na czyjąś pamiątkę czy oprawienie fotografii i powieszenie na ścianie. Takie pomysły na pożegnanie ułatwiają powrót do normalności.
Bibliografia:
UNICEF, https://www.unicef.org/parenting/child-care/how-talk-your-children-about-death-loved-one
Child Bereavement UK, https://www.childbereavementuk.org/explaining-death-and-dying-to-children
CHOC, https://health.choc.org/talking-to-children-about-death-an-age-by-age-guide/
Children’s Hospital Colorado, https://www.childrenscolorado.org/conditions-and-advice/parenting/parenting-articles/grief-and-loss/
Day of the Dead, https://dayofthedead.holiday/
History, https://www.history.com/topics/halloween/history-of-halloween
Tagi: pogrzeb, rozmowa z dzieckiem, śmierć, żałoba
Dodaj komentarz