Co miesiąc w organizmie zdrowej kobiety w wieku rozrodczym zachodzi magiczne niemal zjawisko – z jajnika uwalniana jest pojedyncza komórka, która ma szansę stać się człowiekiem.
Mechanizm owulacji jest przy tym dość prosty. W obu jajnikach kobiety znajdują się tysiące pęcherzyków, które stopniowo dojrzewają do formy zwanej pęcherzykiem Graafa. Jest to, inaczej mówiąc, dojrzałe jajeczko otoczone komórkami odżywczymi i płynem pęcherzykowym. Pod wpływem hormonów, które z kolei powodują zwiększenie napięcia płynów w jajniku, pęcherzyk pęka i jajeczko jest uwalniane do jajowodu, gdzie przez okres 24 godzin będzie czekać na męskie plemniki. W tym aspekcie owulacja jest punktem kulminacyjnym cyklu miesiączkowego, który po ok. 13-15 dniach zakończy się krwawieniem, lub też początkiem ciąży!
Problemy z owulacją a niepłodność
Anomalie owulacyjne nie są jednak zjawiskiem rzadkim i mówi się wręcz, że odpowiadają za większość problemów z poczęciem istniejących po stronie kobiety. Ich przyczyna może być jednak bardzo różna, tak samo jak rokowania i możliwości leczenia. Najczęściej mówimy o zaburzeniach hormonalnych, które wprowadzają element chaosu do cyklu miesiączkowego, nie tylko zmieniając jego regularność, ale wręcz powodując, że czasem jajeczko nie zostaje wcale uwolnione. Na szczęście, jest to najbardziej optymistyczny wariant, który da się zwykle skorygować odpowiednią terapią hormonalną albo nawet zmianą stylu życia.
Zaburzenia układu podwzgórzowo-przysadkowego
Pod tą dość skomplikowaną nazwą kryje się nawet 85% wszystkich przypadków problemów z owulacją. W ogromnym uproszczeniu chodzi o to, że hormony wydzielane przez podwzgórze i przysadkę mózgową (konkretnie gonadoliberyna, lutropina oraz hormon folikulotropowy) nie osiągają wymaganej równowagi, w efekcie czego dochodzi do zaburzeń wydzielania estradiolu i progesteronu, które odpowiedzialne są za prawidłowy przebieg i regularność cyklu miesiączkowego. Taki brak równowagi może prowadzić do zwiększonej produkcji hormonów męskich, co z kolei objawia się nadmiernym owłosieniem ciała, niską barwą głosu, tendencją do tycia, a także zaburzeniami owulacji lub jej zatrzymaniem. Do tej grupy zaburzeń należy m.in. zespół policystycznych jajników oraz nadmiar prolaktyny powodujący zatrzymanie cyklu miesiączkowego w ogóle.
Przy stwierdzonym zespole policystycznych jajników, potwierdzonym badaniem USG, pacjentce najczęściej zaleca się obniżenie wagi ciała, o ile ma nadwagę. Nadmiar tkanki tłuszczowej bardzo często bowiem wiąże się z rozwinięciem insulinoodporności, co z kolei ma przełożenie na gospodarkę hormonalną. Równocześnie podaje się leki doustne takie jak clomiphene, który wykazuje bardzo wysoką skuteczność w wywoływaniu owulacji. Jest jednak także druga strona medalu – terapia clomiphenem w 10% przypadkach kończy się ciążą mnogą! W ostateczności pacjentce proponuje się laparoskopowy zabieg polegający na elektrycznej stymulacji jajników lub sztuczne zapłodnienie.
Brak miesiączki
Czasem brak owulacji wiąże się brakiem cyklów miesiączkowych w ogóle. W języku medycznym problem ten określa się mianem hipogonadyzmu hipogonadotropowego, co w przełożeniu na laicki oznacza, że z powodu obniżenia poziomu hormonów gonadotropowych wydzielanych przez wspomniany wyżej układ podwzgórza-przysadki mózgowej, jajniki przestają produkować hormony i cykl miesiączkowy jest zatrzymany. W praktyce sytuacja taka bywa najczęściej konsekwencją nadmiernej utraty wagi ciała, zwłaszcza anoreksji, lub nadmiernego regularnego wysiłku fizycznego. Jak się łatwo domyśleć, rozwiązanie jest dość proste – kobieta pragnąca zajść w ciążę musi przybrać na wadze i ograniczyć treningi. Pojawienie się tkanki tłuszczowej w organizmie jest niezbędnym warunkiem odzyskania płodności (choć nie musi jej być przesadnie wiele), ale w bardziej drastycznych przypadkach wymagana jest jeszcze dodatkowa terapia polegająca na sztucznym symulowaniu cyklu za pomocą estradiolu i progesteronu – tak, aby organizm znowu „zaskoczył”.
Problemy z tarczycą
Zaburzenia owulacji mogą mieć także pozornie daleki związek z jajnikami. Otóż zarówno nadczynność, jak i niedoczynność tarczycy uważane są za czynniki hamujące owulację. Ponadto sama niedoczynność bywa również przyczyną powstawania cyst w jajnikach, jak również wzmożonej produkcji prolaktyny, która doskonale reguluje laktację, ale owulację blokuje.
Rozwiązanie problemu nie jest jednak tak proste jak przepisanie hormonów tarczycowych. Potrzeba dobrego lekarza, rozumiejącego sprzężenia zwrotne, aby znaleźć optymalną drogę leczenia. Przyjmowanie hormonalnej antykoncepcji ma bowiem wpływ na tarczycę, a jej zaprzestanie może wymagać korekty leczenia endokrynologicznego.
Inne przyczyny zaburzeń owulacji
U podłoża zaburzeń owulacji może leżeć szereg innych problemów, tak hormonalnych, jak i środowiskowych, a nawet czysto fizycznych. Pozornie trywialne, ale wcale nierzadkie są sytuacje, gdy cykl miesiączkowy kobiety zostaje zaburzony pod wpływem stresu, który tylko rośnie wraz z przedłużającym się okresem starania się o dziecko. Bywa, że techniki relaksacyjne i zmiana nastawienia są całą potrzebną terapią, aby natura wróciła do harmonii; czasem jednak leczenie jest długie, skomplikowane i obfitujące w skutki uboczne. Oprócz wspomnianego wyżej clomiphenu (lub jego zamiennika letrozolu, zwykle lepiej tolerowanego) do standardowego protokołu leczenia zaburzeń owulacji należą też zastrzyki z gonadotropiny, które aż w 95% wywołują owulację, a u 50-75% pacjentek owocują faktyczną ciążą. Czasem do leczenia włącza się również leki przeciwcukrzycowe, skuteczne zwłaszcza przy zespole policystycznych jajników, lub leki symulujące działanie dopaminy, które z kolei pomagają poradzić sobie z nadmiarem prolaktyny we krwi.
Nierzadko, aby zajść w ciążę, potrzeba jest szeregu wizyt u różnych specjalistów i dużej dozy cierpliwości. Dobra wiadomość jest jednak taka, że przy obecnym poziomie wiedzy zaburzenia owulacji stanowią problem, który ma stosunkowo wysokie szanse na rozwiązanie, a doczekanie się potomstwa jest zwykle tylko kwestią czasu.
Tagi: niepłodność, owulacja, zaburzenia owulacji
Dodaj komentarz