Wszyscy wiemy, że dzieciom do zdrowia potrzebne są witaminy. Te rozpuszczalne w tłuszczach odgrywają jednak w rozwoju szczególną rolę. Które produkty żywnościowe ich dostarczają?
W najprostszym ujęciu witaminy dzieli się na rozpuszczalne w wodzie i rozpuszczalne w tłuszczach. Do tych ostatnich należą witaminy A, D, E oraz K, które absorbowane i transportowane są w sposób bardzo podobny do tłuszczów. Ich podstawowe funkcje obejmują stymulowanie wzrostu, systemu odporności oraz płodności. W diecie małych dzieci odgrywają rolę kluczową, ale, niestety, bywają też deficytowe.
Każdy rodzic powinien rozumieć, jak witaminy wpływają na rozwój dzieci i być świadomym, w jaki sposób je potomstwu optymalnie dostarczać. Suplementacja, z pewnymi wyjątkami, nie jest najlepszym sposobem zapobiegania deficytom!
Witamina A – kluczowa dla rozwoju dziecka
Podstawowe funkcje witaminy A (inaczej retinolu) w organizmie obejmują wzrost kości, a co za tym idzie rozwój całego ciała, funkcji rozrodczych oraz wspieranie systemu odpornościowego poprzez wpływ na fagocyty i limfocyty T. Ma ona również kolosalne znaczenie dla ochrony wzroku, zwłaszcza adaptacji oka do ciemności i prewencji wysychania spojówek. Ponadto witamina A umożliwia ekspresję genów i różnicowanie się komórek, pozwalając zachować integralność nabłonka i błon śluzowych.
Zalecane dawki: Dzieci do 4 miesiąca życia potrzebują 400 μg witaminy A dziennie, od 7 do 24 miesiąca 500 μg dziennie, od 1 do 3 roku 300 μg dziennie, zaś w wieku 4-8 lat 400 μg dziennie.
Poważny niedobór witaminy A u małych dzieci wykrywany jest zwykle po ukończeniu 2 roku życia i manifestuje się poważnymi zaburzeniami wzroku, przede wszystkim nocną ślepotą. Poza tym deficyty retinolu w wielu częściach świata odpowiadają za zwiększoną zachorowalność na infekcje dróg oddechowych i układu pokarmowego.
Źródła pokarmowe: W żywności gotowa witamina A występuje przede wszystkim w produktach pochodzenia zwierzęcego, zwłaszcza podrobach mięsnych (wątróbce!), a w mniejszym stopniu również w mięsie i nabiale. Ponadto żółte owoce i warzywa oraz zielone warzyw liściaste zawierają prekursory witaminy A w postaci karetonoidów, które organizm sam przekształca w witaminę. Na uwagę w tej kategorii zasługują przede wszystkim lubiane przez dzieci marchewki, dynie, słodkie ziemniaki, a także suszone morele, arbuz i mango.
Witamina D – suplement, który warto brać!
Witamina D o tyle różni się od wszystkich innych witamin, że nasz organizm potrafi sam produkować ją pod wpływem promieni słonecznych. Jej kluczową rolą jest wspomaganie systemu immunologicznego – zarówno niespecyficznej odporności wrodzonej, jak i tej nabytej w kontakcie z bakcylami. Z nowszych studiów wynika również, że witamina D ma ogromny wpływ na rozwój mózgu i zachowanie najmłodszych, działając już na poziomie życia płodowego. Stąd tak ważna jest odpowiednia podaż witaminy w diecie ciężarnej. Ponadto, witamina D zwiększa poziom absorpcji wapnia i tym samym jest strażnikiem zdrowych i silnych kości.
W badaniach naukowych pojawiają się również sugestie, jakoby witamina D miała zapobiegać rozwojowi nowotworów, infekcji wirusowych, stabilizować nastrój i przeciwdziałać bólom mięśniowo-szkieletowym.
Zalecane dawki: Niemowlęta w wieku do ukończonych 12 miesięcy powinny otrzymywać dziennie 400 IU witaminy A. Ponieważ nie powinny one przebywać na słońcu, pediatrzy zalecają suplementację specjalnymi preparatami dla dzieci. Zapotrzebowanie dzieci i młodzieży w wieku od 1 do 19 lat na witaminę A sięga dziennie 600 IU.
Deficyt witaminy D u małych dzieci był kiedyś prawdziwą plagą objawiającą się krzywicą, czyli niedorozwojem układu kostnego. Dziś system suplementacji pomógł zredukować jej ryzyko wśród niemowląt, ale dzieci w wieku przedszkolnym mogą cierpieć na niedobory przejawiające się skłonnością do infekcji sezonowych.
Źródła: Maluchy w wieku powyżej 1 roku powinny w sezonie wiosenno-letnim korzystać z ekspozycji na słońce, aby podbudować zapasy witaminy D. Wskazana jest tu oczywiście ostrożność i umiar, aby uniknąć poparzeń. Jesienią i zimą pediatrzy zalecają podawać maluchom suplement, idealnie w formie oleju rybnego.
Witamina E – szczególnie ważna dla wcześniaków
O witaminie E słyszymy najczęściej jako o „witaminie młodości” polecanej przede wszystkim dorosłym wchodzącym w okres jesieni życia. W rzeczywistości jednak jest ona silnym antyoksydantem, który potrzebny jest organizmowi już od pierwszych dni życia. Tak, jak wspomniane wyżej witaminy, witamina E wspiera bowiem w zasadniczy sposób system odpornościowy, chroniąc przed atakiem bakterii i wirusów. Ponadto jest ważnym elementem sprawnej współpracy między komórkami, przez co gwarantuje prawidłowe działanie organów wewnętrznych oraz zdrową skórę. Szczególnie ważną rolę odgrywa witamina E w rozwoju wcześniaków!
Zalecane dawki: U maluszków w wieku do 6 miesiąca dzienna dawka witaminy E wynosi 4 mg. W kolejnym półroczu jest to już 5 mg, a u dzieci w wieku 1-3 lat 6 mg. Między 4 a 8 rokiem do zdrowego życia wymaganych jest natomiast 7 mg witaminy E.
Niedobór witaminy E bywa obserwowany już u noworodków i związany jest z nieodpowiednim odżywianiem przyszłej mamy. Jego symptomy obejmują m.in. anemię, choroby siatkówki oraz dysplazję oskrzelowo-płucną, obserwowana przede wszystkim u wcześniaków. Niski poziom witaminy E jest również skorelowany z ryzykiem rozwoju astmy.
Źródła pokarmowe: Z wyjątkiem dzieci urodzonych przed terminem, którym lekarze podawać mogą wspomagającą dawkę witaminy E, reszta maluchów odpowiednia ilość znajdzie w zdrowej diecie. Do najlepszych źródeł pokarmowych należą oleje roślinne (z zarodków pszenicy, słonecznika i rzepaku), orzechy laskowe i migdały, nasiona słonecznika, a w mniejszych ilościach również szpinak i brokuły.
Witamina K
We współczesnej praktyce pediatrycznej każde nowo narodzone dziecko otrzymuje zastrzyk z witaminy K. Ma on zapobiec poważnej chorobie krwotocznej noworodków. Główną rolą witaminy K jest bowiem regulacja procesu krzepnięcia broniącego organizm przed wykrwawieniem. Poza tym witamina K wspiera proces syntezy białek, które decydują o zdrowiu nerek i kości.
Zalecane dawki: Do 6 miesiąca życia dzieci potrzebują 2 mcg witaminy K dziennie. W kolejnych przedziałach wiekowych dawki te kształtują się na poziomie: 2,5 mcg dla 7-12 miesięcy, 30 mcg dla 1-3 lat oraz 55 mcg dla dzieci w wieku 4-8 lat.
Niedobór witaminy K w okresie dzieciństwa jest bezpośrednio związany z gorszą strukturą kości w wieku dorosłym. Ponadto deficyt może objawiać się skłonnościami do częstego krwawienia z nosa czy ogólnymi trudnościami w tamowaniu krwotoków.
Źródła pokarmowe: Witaminę K produkują bakterię zasiedlające błonę śluzową jelit. Nie jest jej jednak wystarczająco dużo, aby pokryć potrzeby organizmu, tym bardziej że każda kuracja antybiotykowa poważnie obniża jej poziom. Niestety, najlepsze źródła pokarmowe witaminy K nie zawsze należą do ulubionych przysmaków dziecięcych – są to bowiem szpinak, jarmuż i brokuły. Niejadkom warto więc serwować jak najwięcej fasoli, soku z marchwi, sałaty lodowej i piersi z kurczaka, które również dostarczają umiarkowanych ilości witaminy K. Doprawianie obiadów łyżeczką oleju sojowego także jest pod tym względem bardzo korzystne!
Bibliografia:
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK218749/
https://cegh.net/article/S2213-3984(20)30083-X/fulltext
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4928729/
https://ods.od.nih.gov/factsheets/VitaminE-Consumer/
https://www.intechopen.com/chapters/77193
Tagi: dawkowanie witamin, nadmiar witamin, niedobory witamin, preparaty witaminowe, witamina A, witamina D, witamina E, witamina K, witaminy
Dodaj komentarz