Cytomegalia u noworodka często przebiega bezobjawowo, ale potrafi niepostrzeżenie uszkodzić słuch, mózg czy wątrobę dziecka. To najczęstsze zakażenie wrodzone, którego źródłem jest wirus CMV – niewidoczny, lecz zdolny wyrządzić trwałe szkody. Jak wykryć zakażenie u płodu i co zrobić, gdy infekcja zostanie potwierdzona? Odpowiadamy w oparciu o aktualne zalecenia dotyczące diagnostyki i terapii.
Czym jest cytomegalia i dlaczego może być groźna dla noworodka?
Cytomegalia należy do grupy zakażeń wrodzonych, które dziecko może nabyć jeszcze w łonie matki. Wywołuje ją wirus cytomegalii, znany także jako CMV (cytomegalowirus). To patogen przenoszony drogą kropelkową, przez płyny ustrojowe takie jak ślina, krew, mocz czy wydzielina z dróg rodnych. U osób z prawidłowo funkcjonującym układem odpornościowym zakażenie zwykle przebiega łagodnie, przypominając mononukleozę. Problem pojawia się, gdy wirus zakaża płód – zwłaszcza we wczesnych tygodniach ciąży. Cytomegalia u noworodka może być objawowa lub bezobjawowa. Choć ponad 85% przypadków przebiega bez wyraźnych symptomów przy urodzeniu, wirus może pozostawać w organizmie i po czasie ujawnić skutki, takie jak niedosłuch, niedokrwistość, opóźnienia rozwojowe, niewydolność oddechowa czy powikłania układu nerwowego. Objawowy przebieg choroby widoczny jest od razu po urodzeniu – może obejmować m.in. żółtaczkę, małogłowie, zapalenie wątroby, powiększenie węzłów chłonnych, a nawet uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego. Zakażenia wirusem cytomegalii to najczęstszy przykład zakażenia wewnątrzmacicznego. Szacuje się, że cytomegalia wrodzona występuje u 1–2% wszystkich noworodków, a ryzyko przeniesienia wirusa przez łożysko zależy m.in. od momentu zakażenia cytomegalii w ciąży. Im wcześniej w ciąży dojdzie do infekcji, tym większe ryzyko ciężkich powikłań. Niebezpieczne jest szczególnie zakażenie wrodzone, którego skutki mogą być trwałe i wymagać długotrwałej terapii.
Jak dochodzi do zakażenia płodu wirusem cytomegalii (CMV)?
Zakażenie płodu wirusem cytomegalii następuje głównie na drodze przezłożyskowej, czyli wtedy, gdy wirus CMV obecny w organizmie ciężarnej przenika przez łożysko. Może to być zakażenie pierwotne – kiedy kobieta po raz pierwszy styka się z wirusem w czasie ciąży – lub wtórne, czyli reaktywacja wcześniejszej infekcji. Zakażenie pierwotne niesie znacznie wyższe ryzyko ciężkich powikłań. Do zakażenia ciężarnej może dojść przez kontakt z płynami ustrojowymi osoby zakażonej, w tym dzieci, które często są nosicielami wirusa.
Najczęstsze drogi przenoszenia CMV to:
- kontakt ze śliną i moczem – zwłaszcza dzieci poniżej 3. roku życia są źródłem zakażenia. Nawet pozornie zdrowe dziecko może wydalać wirusa w ślinie i moczu,
- wydzielanie z dróg rodnych – podczas stosunku seksualnego możliwe jest zakażenie partnera,
- krew i przeszczepy – choć rzadko, zakażenie może wystąpić w wyniku transfuzji lub przeszczepu narządu od nosiciela wirusa,
- pokarm kobiecy – wirus może być obecny w mleku matki, ale ryzyko poważnych powikłań dotyczy głównie wcześniaków.
Ryzyko zakażenia płodu zależy od odporności matki i momentu ciąży. Najgroźniejsze jest w pierwszym trymestrze, kiedy dochodzi do intensywnego rozwoju układu nerwowego i narządów wewnętrznych.
Zobacz również: Infekcje wirusowe w ciąży: https://niebieskiepudelko.pl/infekcje-wirusowe-w-ciazy/
Cytomegalia u noworodka – objawy, które powinny zaniepokoić
Cytomegalia u dzieci nowo narodzonych może przybierać formę bezobjawową lub objawową. Choć większość przypadków zakażenia cytomegalowirusem przebiega bez wyraźnych symptomów tuż po urodzeniu, objawy mogą ujawnić się później – nawet po kilku miesiącach. W przypadku infekcji objawowej symptomy są widoczne od pierwszych dni życia i mogą wskazywać na poważne zaburzenia funkcjonowania organizmu.
Do najczęstszych objawów wrodzonej cytomegalii należą:
- żółtaczka i powiększenie wątroby – typowe objawy choroby w przebiegu zapalenia wątroby u noworodka. Mogą świadczyć o obecności zakażenia CMV,
- niedokrwistość – obniżona liczba czerwonych krwinek może powodować bladość skóry i osłabienie dziecka,
- małogłowie – zmniejszony obwód główki, który może świadczyć o uszkodzeniach ośrodkowego układu nerwowego,
- niedosłuch – nawet u dzieci bez innych objawów może pojawić się ubytek słuchu, będący trwałym powikłaniem infekcji,
- zaburzenia neurologiczne – drgawki, wiotkość mięśni, trudności z karmieniem mogą wskazywać na zajęcie układu nerwowego,
- powiększenie węzłów chłonnych – sygnał toczącej się reakcji immunologicznej,
- plamki na skórze i wybroczyny – wynik zaburzeń krzepnięcia krwi spowodowanych zakażeniem.
U dzieci z cytomegalią może być również rozpoznane zapalenie siatkówki i zmiany w strukturze mózgu. Objawy zależą od momentu zakażenia płodu i jego układu odpornościowego.
Zobacz również: pierwsze badania noworodka: https://niebieskiepudelko.pl/pierwsze-badania-noworodka/
Diagnostyka cytomegalii: jakie badania są konieczne u ciężarnej i dziecka?
Rozpoznanie cytomegalii u noworodka lub płodu wymaga szczegółowej diagnostyki, ponieważ infekcja często przebiega bezobjawowo. U kobiety w ciąży podstawą są badania serologiczne, które wykrywają obecność przeciwciał IgG i IgM przeciwko wirusowi cytomegalii. Ich interpretacja pozwala ocenić, czy doszło do zakażenia po raz pierwszy, czy mamy do czynienia z infekcją przeszłą. W przypadku podejrzenia świeżego zakażenia u kobiety w ciąży konieczne jest szybkie wykonanie dodatkowych testów, aby ocenić ryzyko zakażenia płodu.
Jeśli istnieje podejrzenie zakażenia wewnątrzmacicznego, wykonuje się diagnostykę prenatalną – amniopunkcję, podczas której pobierany jest płyn owodniowy i badany pod kątem obecności DNA wirusa metodą PCR. Badania USG w ciąży mogą ujawnić nieprawidłowości w budowie mózgu, małogłowie czy powiększenie narządów wewnętrznych, Po urodzeniu noworodka diagnostykę potwierdzającą cytomegalię należy przeprowadzić jak najszybciej. W tym celu analizuje się obecność wirusa w moczu lub ślinie dziecka. W przypadku dodatniego wyniku przeprowadza się dalsze badania w kierunku ewentualnych powikłań – w tym uszkodzeń słuchu i układu nerwowego. Wczesna diagnostyka i leczenie CMV mają istotne znaczenie dla przebiegu choroby i ograniczenia jej skutków.
Leczenie cytomegalii u noworodków i zalecenia dla rodziców
Leczenie cytomegalii u noworodka zależy od przebiegu infekcji i obecności objawów. W przypadkach bezobjawowych nie stosuje się zwykle żadnej terapii farmakologicznej, natomiast dzieci bezobjawowe, szczególnie z zajęciem układu nerwowego lub niedosłuchem, wymagają specjalistycznego leczenia przeciwwirusowego. Podstawowym lekiem stosowanym w terapii jest gancyklowir lub jego doustna pochodna – walgancyklowir, które hamują replikację wirusa i mogą ograniczyć rozwój trwałych powikłań. Leczenie trwa zazwyczaj od 6 tygodni do kilku miesięcy i wymaga regularnej kontroli parametrów krwi oraz funkcji wątroby.
Zgodnie z aktualnymi zaleceniami dotyczącymi diagnostyki i terapii, każde dziecko z rozpoznaną cytomegalią wrodzoną powinno być objęte opieką specjalistyczną. Obejmuje to audiologów, neurologów i okulistów, a także regularne badania słuchu i wzroku. Rodzice dzieci zakażonych wirusem powinni być świadomi możliwego opóźnienia ujawnienia objawów, dlatego konieczne są okresowe kontrole rozwoju. W przypadku kobiet w ciąży, które nabyły zakażenie CMV, istotna jest współpraca z lekarzem prowadzącym oraz ścisłe monitorowanie płodu. Wrodzone zakażenie wirusem cytomegalii to problem złożony, ale dzięki wczesnemu rozpoznaniu i leczeniu CMV możliwe jest ograniczenie jego skutków.
Bibliografia:
Dobrzańska A. i in. Standard postępowania we wrodzonym zakażeniu wirusem cytomegalii. Standardy Pediatria. Zasady diagnostyki i terapii, rola PCR i monitorowania słuchu u dzieci z CMV
Badaniakliczne.pl, https://badaniakliniczne.pl/choroba/cmv-infection/
pmc.ncbi.nlm.nih.gov, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC8522922/
Tagi: cmv, cytomegalia, leczenie cytomegalii
Dodaj komentarz