Czy można zaplanować ciążę mnogą lub jej uniknąć? Przyglądamy się naukowym przesłankom decydującym o pojawianiu się na świecie bliźniąt… Sprawdź, jakie masz szanse!
Są rodzice, którzy jak ognia boją się podwójnej odpowiedzialności i duetu krzyków w nocy. Inni z kolei w bliźniętach upatrują spełnienia marzeń o czteroosobowej rodzinie, która za chwilę będzie gotowa do wspólnych wycieczek rowerowych i dalekich podróży. Życie z bliźniętami faktycznie wymyka się klasycznemu pojęciu starszego i młodszego rodzeństwa, ogranicza czas bycia w ciąży i okres przebywania na urlopie macierzyńskim.
Co mówią statystyki – szanse na bliźnięta
Bez względu na to, jak zapatrujesz się na wizję podwójnego wózka, warto wiedzieć, że uogólnione globalne statystyki wskazują, że bliźnięta jednojajowe pojawiają średnio w 1 na 250 ciąż. Szansa na jednojajowe trojaczki wynosi 1:62 500, zaś czworaczki 1:15 625 000. Znacznie częściej spotykane są ciąże mnogie wielojajeczne – w tym przypadku szanse na bliźnięta wynoszą 1:83, a na trojaczki 1:6889.
Warto dodać, że od lat 80. XX w. częstotliwość ciąż mnogich zwiększyła się nawet o 75 proc., co wynika przede wszystkim z rozwoju technik sztucznego wspomagania zapłodnienia.
Jakie są techniki wspomaganego rozpłodu: https://niebieskiepudelko.pl/techniki-wspomagane-rozrodu/
Bliźnięta jednojajowe i dwujajowe – na czym to polega?
Dla uporządkowania faktów należy przypomnieć, że istnieją dwa rodzaje bliźniąt. Dwojaczki identyczne przychodzą na świat po tym, jak jedno jajeczko matki zostaje zapłodnione przez pojedynczy plemnik, ale na drodze dalszych podziałów komórkowych dojdzie do podzielenia się zygoty na dwa niezależne embriony. Bliźnięta jednojajowe mają więc dokładnie to samo DNA i będą wyglądać identycznie i mieć tę samą płeć. W okresie ciąży będą również dzielić się tym samym łożyskiem.
Alternatywnie może zaistnieć sytuacja, w której organizm matki w danym cyklu uwolni dwa (lub więcej) jajeczka, które zostaną zapłodnione przez dwa różne plemniki. Znamy nawet przypadki, gdy drugie zapłodnienie ma miejsce w odstępie kilku dni! Wynikiem takiej ciąży są dwojaczki o różnym genomie i różniące się wyglądem na tej samej zasadzie co każde rodzeństwo. Ten scenariusz występuje w przyrodzie znacznie częściej.
In vitro, czyli decyzja należy do ciebie
Rewolucję w częstotliwości ciąż mnogich spowodowało pojawienie się sztucznego zapłodnienia, które umożliwiło rodzicom świadomą decyzję o implantacji dwóch embrionów wewnątrz macicy. Najczęściej taka decyzja podyktowana jest zwykłą praktycznością, zwiększając znacząco szansę na powodzenie kosztownej i wyczerpującej procedury. W miarę jednak jak in vitro jest coraz bardziej efektywne, niektórzy rodzice wolą jednak minimalizować szanse na bliźnięta i próbują szczęścia z pojedynczą zygotą.
Zapłodnienie pozaustrojowe okazuje się jednak również w inny sposób zwiększać szansę na ciążę mnogą. Otóż podawane kobiecie przed inseminacją leki na płodność, takie jak clomiphene czy gonadotropiny, intensyfikują pracę jajników i mogą skutkować podwójną owulacją. Nawet bez procedury inseminacji terapia hormonalna może więc zwiększyć szansę na poczęcie, ale także na bliźnięta. Zdaniem amerykańskich naukowców aż 30% ciąż rozpoczętych podczas podawania gonadotropin owocuje dwojaczkami lub trojaczkami. Uważa się również, że leki te są bezpieczne dla kobiety i dla przyszłego płodu.
Jak genetyka zwiększa szanse na bliźnięta?
Nie znamy ani przyczyny, ani okoliczności sprzyjających pojawianiu się bliźniąt identycznych. Dwojaczki dwujajowe są już o wiele mniej tajemnicze. Okazuje się, że niektóre kobiety posiadają geny motywujące jajniki do bardziej intensywnej pracy, co skutkuje powtarzalną podwójną owulacją. Geny owe przekazuje się z pokolenia na pokolenie, ale tylko wśród płci żeńskiej.
Co to oznacza? Twoja szansa na urodzenie bliźniaków dwujajowych wzrasta aż siedmiokrotnie, jeśli Ty, Twoja mama lub babcia (ze strony matki) również jesteście bliźniaczkami dwujajowymi. Obecność bliźniąt w rodzinie partnera nie ma żadnego wpływu na zwiększenie prawdopodobieństwa ciąży mnogiej.
Ogólnie rzecz biorąc, w Polsce według długoterminowych danych demograficznych GUS-u ok. 2-2,5% wszystkich porodów stanowią urodzenia bliźniacze lub liczniejsze. Zaledwie 1/3 spośród par noworodków to bliźnięta jednojajowe.
Wiek matki a prawdopodobieństwo ciąży mnogiej
Poza genetyką największy wpływ na naturalne poczęcie bliźniąt ma paradoksalnie wiek matki. Jak to działa?
- Zajście w ciążę przed 25 rokiem życia oznacza, że masz minimalne szanse na urodzenie bliźniąt.
- Poród po 35 roku życia 10-krotnie zwiększa statystyczne prawdopodobieństwo ciąży mnogiej.
- Kto poczeka z zapłodnieniem do 45 roku życia, zwiększy swoje szanse na bliźnięta o dalszych 17%, zaś w wieku 50 lat na każdych 9 przypadków naturalnego poczęcia pojawia się para bliźniaków.
Zjawisko to nie jest do końca wyjaśnione, ale uważa się, że z upływem czasu układ rozrodczy kobiety zaczyna „panikować” i jajniki uwalniają większą liczbę jajeczek, aby zwiększyć swe malejące szanse na ciążę. Należy jednak pamiętać, że macierzyństwo po 35 roku życia jest nie tylko mniej prawdopodobne ze względu na zanikającą powoli płodność, ale także obarczone większym ryzykiem poronienia. Nie ma więc racjonalnego powodu, aby odkładać poczęcie na później!
Inne czynniki decydujące o urodzeniu bliźniąt
Naukowcy nie byliby sobą, gdyby nie szukali kolejnych zależności rządzących światem bliźniąt. Okazuje się, że istnieją inne czynniki zwiększające szanse na urodzenie bliźniąt, choć ich wpływ jest mniejszy w porównaniu do wcześniej wspomnianych. Niemniej jednak, prawdopodobieństwo, że urodzisz bliźnięta, rośnie jeśli:
- Jesteś otyła. Kobiety o indeksie masy ciała (BMI) wyższym niż 30 częściej rodzą dwojaczki, ale też mają więcej problemów z zajściem w ciążę w ogóle.
- Jesteś wysoka. Okazuje się, że 25% najwyższych kobiet w populacji to z punktu widzenia statystyki najczęściej matki bliźniąt.
- Twoja dieta obfituje w pełnotłuste produkty nabiałowe. Uważa się, że hormony obecne w wyrobach mlecznych o wysokiej zawartości tłuszczu również mogą wpływać na sposób funkcjonowania jajników.
- Stosujesz lub stosowałaś niedawno hormonalną antykoncepcję. Sztuczne hormony mogą zaburzyć naturalny cykl pracy jajników, a okres przestawiania się z pigułki na normalny cykl jest pod tym względem najbardziej problematyczny.
Mówi się również, że szanse na bliźnięta rosną w przypadku poczęcia latem lub na jesień oraz gdy przyszła matka przyjmuje większe ilości kwasu foliowego. Nie są to jednak fakty bezwzględnie potwierdzono naukowo. Poza tym nie da się oszukać samej matematyki. Im więcej razy kobieta zajdzie w ciążę, tym ma większe szanse na parkę bliźniąt. Nic dziwnego, że najbardziej płodne matki świata w swoich licznych gromadkach prawie zawsze mają dwojaczki, a nierzadko i trojaczki!
Bibliografia:
American Society for Reproductive Medicine, https://www.reproductivefacts.org/news-and-publications/fact-sheets-and-infographics/multiple-pregnancy-and-birth-twins-triplets-and-high-order-multiples/
Cleveland Clinic, https://my.clevelandclinic.org/health/articles/23158-twin-pregnancy
Healthline, https://www.healthline.com/health/pregnancy/chances-of-having-twins
Raising Multiples, https://www.raisingmultiples.org/faqs/faq-what-are-the-odds-of-having-a-multiple-birth/
Tagi: bliźnięta
Dodaj komentarz