Noszenie w rękach noworodka uzmysławia, jak kruchy rodzi się człowiek. Potrzeba czasu, aby rozwinęła się koordynacja i napięcie mięśniowe, a później pionowa postawa ciała. Z początku rodzice wyczekują jednak, kiedy ich dziecko nauczyć się samodzielnie trzymać główkę.
Co to jest napięcie mięśniowe u niemowląt?
Noworodek posiada już w swoim ciele mięśnie, ale nie potrafi ich jeszcze dobrze wykorzystywać. Podstawowym problemem jest wiotkość jego ciała, która wymaga ostrożności ze strony opiekunów. Dopiero z upływem czasu rozwija się tzw. napięcie mięśniowe u niemowląt, czyli opór wobec ruchu. Dorosły człowiek może zaobserwować je u siebie, ściskając zrelaksowany biceps – mięsień w odpowiedzi natychmiast się usztywni. Dzięki temu zjawisku jesteśmy w stanie nie tylko trzymać głowę w pionie, ale utrzymywać wyprostowane całe ciało.
Rozwój napięcia mięśniowego u niemowląt wiąże się z dojrzewaniem układu nerwowego, który muskułami steruje, wysyłając im odpowiednie impulsy do skurczu i rozkurczu. Paradoksalnie, czasem proces ten jest zbyt intensywny i maluszki cierpią na tzw. wzmożone napięcie mięśniowe, które z kolei powoduje nadmierne prężenia ciała, a u niemowląt objawia się częstym płaczem, problemami ze snem i karmieniem i ogólną nerwowością.
Kiedy dziecko trzyma główkę?
Według standardowego kalendarza rozwoju psychoruchowego niemowlęcia umiejętność samodzielnego trzymania główki obserwowana jest najczęściej po skończeniu 3 miesiąca życia. Wcześniej maluszek próbuje nieudolnie podnosić główkę w leżeniu na brzuszku, ale te pierwsze próby są z góry skazane na porażkę – głowa jest nieproporcjonalnie duża i ciężka, a napięcie mięśniowe u niemowlęcia wciąż zbyt słabe.
To właśnie regularne i nieustępliwe powtarzanie do znudzenia tej samej czynności jest jednak najlepszym sposobem, aby się jej nauczyć. Im częściej będziemy układać malca w leżeniu przodem, tym więcej czasu i motywacji będzie miał, aby w końcu posiąść trudną sztukę patrzenia na świat z pionu.
Kiedy dziecko trzyma główkę, nie tylko życie rodziców staje się prostsze. Maluch może nagle rozglądać się wokoło z właściwej perspektywy, co jest kluczowe dla rozwoju kognitywnego. Między 4 a 5 miesiącem niemowlę nauczyć się stabilnie podtrzymywać główkę w osi symetrii, pod kątem prostym do podłoża i bez objawów zmęczenia, jak również obracać nią swobodnie na obie strony.
Sprawdź, jak stymulować dziecko do zabawy na brzuszku: https://niebieskiepudelko.pl/jak-stymulowac-niemowle-gry-i-zabawy-na-brzuszku/
Jak pomóc maluchowi podnosić główkę?
Rolą rodziców w pierwszych tygodniach jest bezkompromisowe wspieranie główki podczas noszenia, karmienia czy mycia niemowlęcia. O odpowiednie podparcie muszą też zadbać przeznaczone dla noworodków foteliki samochodowe lub nosidełka – zazwyczaj służy temu specjalna wkładka. Bez tej ostrożności dziecku zagrażają bardzo poważne urazy kręgosłupa, która mogą się skończyć trwałym kalectwem.
Z drugiej strony jednak, to jak maluszek spędza dni, wpływa w zasadniczy sposób na jego ochotę do ćwiczeń. Fizjoterapeuci zachęcają więc, aby stwarzać pociesze jak najwięcej okazji do ćwiczenia. Mowa nie tylko o wspomnianej już wyżej gimnastyce na brzuszku, ale generalnie o częstym zmienianiu pozycji niemowlęcia i stymulowaniu jego uwagi zabawkami, za którymi aż chce się obejrzeć. Pomocne w tym zakresie są np. maty edukacyjne dla niemowląt. Doskonałym pomysłem jest również kładzenie dziecka na brzuszku na własnej klatce piersiowej – kontakt z rodzicem jest najlepszą motywacją to prób unoszenia główki!
Uwaga: Jeśli 5-miesięczne niemowlę nie trzyma samodzielnie główki i nie dokonuje postępów w tym zakresie, należy bezzwłocznie skonsultować się z pediatrą. Już wcześnie obawy budzić może niechęć do leżenia na brzuchu, brak prób unoszenia lub asymetria główki u niemowlęcia.
Jakie czynniki mogą wpływać na opóźnienie lub utrudnienia w trzymaniu główki?
Problemy z kontrolą pozycji i ruchów głowy są często wynikiem wcześniactwa – z uwagi na skrócenie życia płodowego maluszek wymaga więcej czasu, aby nauczyć się wykorzystywać swoje mięśnie. Czasami przyczyny leżą również w strefie zaburzeń genetycznych bądź są konsekwencją porażenia mózgowego lub ogólnego niedostatecznego napięcia mięśni. Mówi się nawet o związku opóźnień w podnoszeniu główki z autyzmem.
Nie warto jednak próbować samodzielnie szukać przyczyn – diagnozę powinien postawić doktor w ewentualnej współpracy z kwalifikowanym fizjoterapeutą. Paradoksalnie zdarza się, że opóźnienia nie są wynikiem żadnego poważnego problemu, ale zaniedbań ze strony rodziców, którym wydaje się, że niemowlę powinno większość dnia spędzać, leżąc na plecach w łóżeczku lub kiwając się w hamaku.
Zbyt wczesne podnoszenie główki
Czasami zdarza się tak, że dziecko, zamiast podnosić głowę, zaczyna ja zadzierać. Angażuje wówczas mięśnie grzbietu, unosząc głowę zbyt wysoko i odginając ją w tył. Zjawisko takie nazywa się zadzieraniem główki i niestety jest ono symptomem nieprawidłowego rozwoju ruchowego i wiąże się ze wspomnianym już wzmożonym napięciem mięśniowym u niemowlaka. Problem rozwiązać może odpowiednio dobrana rehabilitacja, którą oczywiście lepiej zacząć wcześniej niż później.
Kiedy dziecko trzyma główkę w leżeniu na plecach?
Ta umiejętność jest jeszcze trudniejsza i wymaga zaangażowania mięśni brzucha. Zazwyczaj rozwija się więc dopiero po nauce stabilizacji główki z pozycji leżenia na brzuszku. Pomagać jej można, podając leżącemu maluszkowi dłonie i zachęcając go do prób siadania. Tutaj kluczowe jest jednak, aby dziecka nie ciągnąć siłą, ale jedynie zapewnić mu wsparcie, aby mogło ćwiczyć własne mięśnie tułowia.
Przypomnijmy, że różnice w rozwoju pomiędzy poszczególnymi dziećmi są zjawiskiem normalnym i naturalnym i dotyczą wszystkich stref – fizyczności, intelektu, mowy, emocji. Zawsze jedne maluchy będą szybsze, a drugie powolniejsze, ale nie mówi to jeszcze nic o przyszłych umiejętnościach czy sukcesie życiowym. To, kiedy dziecko trzyma główkę, również jest pojęciem względnym. Zamiast się denerwować czy liczyć dni rodzice powinni raczej starać się robić wszystko, aby stworzyć pociesze najlepsze warunki do zdrowego rozwoju!
Bibliografia:
Pathways.org, https://pathways.org/when-do-babies-hold-their-head-up/
Medical News Today, https://www.medicalnewstoday.com/articles/when-do-babies-start-holding-up-their-head
National Library of Medicine, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22466026/
The American Journal of Occupational Therapy, https://research.aota.org/ajot/article-abstract/70/1/7001220010p1/6122/Head-Lag-in-Infancy-What-Is-It-Telling-Us?redirectedFrom=fulltext
AboutKidsHealth, https://www.aboutkidshealth.ca/developing-head-and-trunk-control
Tagi: fizjoterapia dziecka, napięcie mięśniowe, trzymanie główki przez dziecko
Dodaj komentarz