Osiągnięcia niemowlęcia w trzecim kwartale życia

Siódmy miesiąc życia

Siódmy miesiąc życia przynosi dalszy wzrost zainteresowania otoczeniem. Niemowlę zrobiło się bardzo ruchliwe. Ta ruchliwość grozi samotnie pozostawionemu dziecku upadkiem z tapczanu, krzesła lub fotela. Doświadczenie przestrzenne dziecka jest jeszcze zbyt małe, zaś ciekawość świata ogromna.
Pod żadnym więc pozorem nie wolno odchodzić od niego nawet na moment, jeśli nie jest zabezpieczone.
Niebezpieczeństwo pozostawienia dziecka w tym wieku np. na tapczanie polega na tym, że umie już ono przekręcać się z pleców na brzuszek i z powrotem. Opanowanie tego właśnie ruchu jest niezbędne dla dalszych etapów rozwoju ruchowego, to znaczy raczkowania i siadania. Niemowlę, posadzone, siedzi już chwilę całkowicie samodzielnie. Próbuje też podciągnąć się samo do siadania. Jeśli posadzi się je wygodnie i podeprze plecki, może zająć się nową zabawą, polegającą na skojarzonej pracy obu rączek. Ujmuje w każdą dłoń leżące przed nim przedmioty, trzymając je jednocześnie, lub też chwyta oburącz. Jeżeli w zasięgu rąk położymy przedmiot mały i płaski, np. guzik, to okaże się, że potrafi go ująć, zagarniając jeszcze całą dłonią; ale już zaobserwować można celowe ruchy palców. W czasie następnych tygodni praca palców będzie doskonalić się, co pozwoli na wzięcie guzika wyłącznie w paluszki w 8. miesiącu życia. Oczywiście nie można pozostawiać guzików, pieniążków ani innych drobnych przedmiotów w zasięgu rąk dziecka, gdy jest ono samo. Każdy mały przedmiot, który dziecko weźmie do rąk, może zostać przez nie połknięty lub niemowlę może się nim zachłysnąć. Niemowlę potrafi też ująć kubeczek za ucho. Wymienione umiejętności świadczą o postępującej koordynacji wzrokowo-nerwowo-mięśniowej.
Do swego odbicia w lustrze dziecko wyciąga obie rączki, przygląda się badawczo i uśmiecha. Następuje też dalsze ćwiczenie mowy, poprzez śpiewne powtarzanie głosek, wydawanie wysokich i niskich tonów oraz okrzyków radości.
Następnym nowym elementem rozwojowym jest pojawienie się „sprężynowania”. Niemowlę ujęte pod paszki i oparte o podłoże wykonuje gwałtowne ruchy prostowania i zginania nóg w stawach skokowych, kolanowych i biodrowych. Ćwiczenie takie powtarza chętnie i z widoczną przyjemnością. Są to pierwsze ćwiczenia prowadzące do opanowania sztuki stania i chodzenia.

Ósmy miesiąc życia

Ośmiomiesięczne niemowlę jest już bardzo ruchliwe. Nie tylko siedzi chętnie i przez długi czas, ale samo o tym decyduje, potrafi bowiem siadać bez niczyjej pomocy. Zwykle umie już pełzać lub przesuwać się w pozycji siedzącej z jedną nóżką podwiniętą pod pośladkiem. Dziecko zaczyna pełzać, kiedy uniesienie w górę pośladków w leżeniu na brzuchu przychodzi mu z łatwością. Okazuje się wówczas, że jeśli jakaś interesująca rzecz znajduje się poza zasięgiem ręki, można starać się po nią sięgnąć, wyciągając ramię. W ten sposób dziecko odkrywa, że może przesunąć się w pożądanym kierunku. Ruch obrotowy jest już w tym okresie również dobrze wyćwiczony, tak więc możliwości ruchowe dziecka są bardzo duże. Pamiętać o tym muszą opiekunowie, bowiem i zagrożenia związane z możliwością upadku zwiększają się.
Nie wolno pod żadnym pozorem pozostawiać dziecka samego, poza kojcem lub łóżeczkiem. Jeżeli chcemy pozostawiać je np. w wózku lub foteliku – powinno być przypięte szelkami.

Dziecko bardzo dokładnie wie, którą rzecz pragnie otrzymać i domaga się tego właśnie, a nie innego przedmiotu. Odkryło też przyjemność upuszczania podanej zabawki. Upuszczanie zabawek jest umiejętnością świadczącą o opanowaniu chwytu z przeciwstawieniem kciuka. Przez najbliższe kilka tygodni dziecko będzie uporczywie rzucało na ziemię brane do ręki przedmioty, obserwując ich spadanie. Nie należy okazywać zniecierpliwienia ani co gorsza gniewać się – upuszczanie branych do ręki przedmiotów jest kolejnym etapem rozwojowym.
Ośmiomiesięczne niemowlę wykazuje wytrwałość w dążeniu do realizacji swoich zamierzeń. Wyraźnie demonstruje swoją radość, jak i niezadowolenie. Zaczyna pomagać Ci, gdy je ubierasz. Posiada też znaczną zdolność koncentracji uwagi, np. przysłuchuje się, jak rozmawiają dorośli, bawi się samo, obracając w dłoniach zabawki, stara się otworzyć pudełko, nasłuchuje tykania zegarka, starając się zajrzeć do środka. Jest bardzo ważne, abyś stwarzała mu warunki do koncentracji. Staraj się go nie rozpraszać. Pozwól mu na skupienie uwagi, na dokładną obserwację. Dziecko dojrzało już do poznawania świata poprzez skojarzenia, które powinnaś mu ułatwić, ale nie narzucać. Wykazuje ono bowiem coraz większą samodzielność psychiczną. Postępy mowy to powtarzanie łańcuchów sylab, śpiewne rozciąganie sylab oraz odkrycie, że można powiedzieć coś szeptem. Już znacznie młodsze niemowlęta artykułują wypowiadane zgłoski z różną głośnością, jednakże świadome naśladownictwo szeptu pojawia się dopiero w ósmym miesiącu. Niemowlę zaczyna też demonstrować nieufność wobec osób obcych. Nieufność wobec obcych jest prawdopodobnie pierwszym dowodem na abstrakcyjne myślenie.

Dziewiąty miesiąc życia

Dziewiąty miesiąc to dalsze doskonalenie równowagi, samodzielnego przemieszczania się oraz koordynacji ruchowo-wzrokowej. Dziecko siada samodzielnie i siedzi swobodnie. Potrafi, siedząc, bez podparcia uwolnić się od pieluszki.
Nie jest też łatwo przewrócić siedzące niemowlę – broni się bowiem przed upadkiem podparciem rączkami od tyłu. Siedząc, gromadzi wokół siebie zabawki, zarówno te, które znajdują się w jego bezpośrednim zasięgu, jak i pociągając za sznurek lub pieluszkę, na której umieszczamy zabawkę. Świadczy to nie tylko o dobrym opanowaniu siedzenia, ale również o dalszym rozwoju skojarzeń w myśleniu abstrakcyjnym. Podtrzymane pod pachami przebiera nóżkami, jakby chodziło. Postawione zaś, przejmuje na moment ciężar swojego ciała i stoi samodzielnie opierając się na całych stopach. Wiele dzieci w tym wieku potrafi już nawet samodzielnie stanąć, wspierając się o sprzęty lub brzeg kojca. Bardziej ruchliwe wykonują następnie w pozycji stojącej spontaniczny ruch zginania i prostowania kończyn dolnych. Zabawa ta, zwana sprężynowaniem, znana jest niemowlęciu już od co najmniej 5 tygodni, ale dotychczas ćwiczyło ją wtedy, gdy było podtrzymywane pod paszkami. W pozycji na brzuszku bardzo chętnie przemieszcza się, poruszając zarówno do tyłu, jak i do przodu, dużo zaś dzieci zaczyna unosić przy tej okazji tułów i raczkuje.
Ruchliwość dziewięciomiesięczne­go niemowlęcia jest więc znaczna, zaś chęć poznawania ota­czającego świata naraża je na nie­bezpieczeństwo urazu, o czym nigdy nie wolno zapominać.
Ciągłe zaabsorbowanie opiekunów czuwaniem nad pełzającym lub raczkującym po całym mieszkaniu niemowlęciem powoduje niepotrzebne ich utrudzenie i zniecierpliwienie, bardzo niekorzystne ze względów wychowawczych. Dlatego od kilku już miesięcy dziecko powinno być przyzwyczajane do pobytu w bezpiecznej, wygospodarowanej przestrzeni lub w kojcu. „Spacery” po domu ograniczamy do tego czasu, w którym naprawdę możemy przy nim być. W tym okresie musisz zwracać szczególną uwagę na czystość w domu, a szczególnie czystość podłóg. Dziecko, raczkując po mieszkaniu, opiera się na rączkach, które następnie wkłada do buzi. Zwracaj szczególną uwagę na zmianę obuwia, zwłaszcza gdy dziecko nie ma swojego wydzielonego terytorium. Powinnaś nawet prosić przychodzących do domu gości o założenie przygotowanych dla nich ochraniaczy na buty.
Ważne, żebyś wiedziała, że uporczywe wyrzucanie zabawek branych do rączki to niezwykle ważny etap rozwoju. Jest on konieczny dla wykształcenia celowych ruchów dłoni. Okres ten, rozpoczynający się zwykle w 8. miesiącu, trwa 4-8 tygodni. Nie może Cię to wyprowadzać z równowagi, nie możesz okazywać swojego niezadowolenia czy nie współdziałać z dzieckiem przez odmowę ich podnoszenia.
Zaobserwować możesz, że właśnie dzięki temu uporczywie ćwiczonemu ruchowi dłoni, dziecko nauczyło się ujmować i mocno trzymać drobny przedmiot między kciukiem a palcem wskazującym. Potrafi tak wziąć np. maleńki kawałek jabłuszka lub okruszynkę chleba i włożyć do ust. Wytworzyło więc i opanowało umiejętność chwytu z opozycją kciuka, tzw. szczypcowego.
W rozwoju mowy łączy dwie jednakowo brzmiące sylaby, np. ta-ta, ma-ma, ba-ba w pierwsze słowa, których znaczenie pojmuje. Potrafi też wykonać gest pożegnania „pa-pa”, wyrazić radość klaskaniem w dłonie lub podziękować ruchem główki.
Rozumie też zabawę w chowanego. Będzie szukało nas, nie tylko odsłaniając chustę lub ręcznik, ale również spróbuje zajrzeć za fotel lub oparcie kanapy.
Tak więc ogromnemu postępowi w ruchliwości towarzyszy coraz większy rozwój psychiki dziecka i świadomy udział w życiu społecznym rodziny.

Uwagi końcowe

Postępujący psychoruchowy rozwój dziecka pozwala na zmianę położenia ciała poprzez siadanie, raczkowanie i próby wstawania. Następuje doskonalenie precyzji chwytnej rąk. W początkach tego okresu pojawiają się pierwsze zęby, co umożliwia poszerzenie diety o posiłki stałe. Postępuje rozwój emocjonalny, rozumienie znaczenia pojedynczych słów. Niemowlę wykazuje wytrwałość w realizowaniu swoich zamierzeń. Największym dla dziecka niebezpieczeństwem w tym okresie jest możliwość wystąpienia urazów (upadki z wysokości) związana z samodzielnym przemieszczaniem się. Daje to ewentualność upadku z tapczanu, łóżeczka, krzesła czy okna. Pod żadnym pozorem nie wolno dziecka stawiać na parapecie. Fakt, że jesteś z nim, napawa je ufnością, nie ma pojęcia o grożącym niebezpieczeństwie. Już niedługo dziecko samo będzie zdolne wdrapać się na parapet i może wypaść.