Ospa wietrzna, wywoływana przez wirus ospy wietrznej i półpaśca, to wciąż jedna z najczęstszych infekcji wieku dziecięcego. Choć jej przebieg u dzieci zwykle jest łagodny, ospa może prowadzić do poważnych powikłań. Zwłaszcza u dorosłych i kobiet w ciąży. Sprawdź, jak rozpoznać początki ospy i chronić dziecko przed zakażeniem.
Czym jest ospa?
Ospa wietrzna to zakaźna choroba wirusowa wywoływana przez wirus ospy wietrznej i półpaśca (Varicella zoster virus). Należy do typowych infekcji wieku dziecięcego, obok takich jak różyczka czy odra. Ospa rozprzestrzenia się drogą kropelkową oraz poprzez kontakt z osobą chorą, a jej okres wylęgania trwa od 10 do 21 dni. Mimo że najczęściej występuje u dzieci w wieku przedszkolnym, zakażenie może dotknąć osoby w każdym wieku. Przebieg ospy u dzieci zazwyczaj jest łagodny, jednak u dorosłych, osób z obniżoną odpornością oraz kobiet w ciąży, może mieć ciężki przebieg. Co ważne, po przechorowaniu ospy wirus nie znika – pozostaje w organizmie w stanie uśpienia i może uaktywnić się po latach w postaci półpaśca. Dlatego tak istotna jest szczepionka przeciwko ospie wietrznej, która może zapobiec zarówno ospie, jak i późniejszemu nawrotowi wirusa.
Zobacz również: Ospa u niemowlaka: https://niebieskiepudelko.pl/ospa-u-niemowlaka/
Jak przebiega ospa wietrzna u dzieci? Początki choroby
Ospa wietrzna to jedna z najczęstszych chorób zakaźnych wieku dziecięcego. Wystąpienia ospy wciąż są powszechne, zwłaszcza w żłobkach, przedszkolach i szkołach, gdzie kontakt z chorym na ospę może skutkować szybkim rozprzestrzenieniem się wirusa. Choć w przypadku ospy wietrznej u dzieci najczęściej mamy do czynienia z łagodnym przebiegiem, to jednak warto znać objawy i przebieg ospy wietrznej, by odpowiednio zareagować.
Początki ospy bywają niejednoznaczne. Po kontakcie z wirusem rozpoczyna się okres wylęgania ospy, który trwa od 10 do 21 dni. W tym czasie dziecko może nie mieć żadnych objawów. Dopiero później pojawiają się pierwsze sygnały choroby – gorączka, rozdrażnienie, brak apetytu i uczucie ogólnego osłabienia. Taki przebieg choroby często przypomina inne infekcje wirusowe, dlatego rozpoznanie na tym etapie bywa trudne. W kolejnych dniach rozwija się typowa dla ospy wysypka.
Zdarza się, że rodzice celowo doprowadzają do kontaktu dziecka z osobą chorą na ospę, uznając, że przechorowanie ospy wietrznej w dzieciństwie jest korzystniejsze niż ewentualne zakażenie w dorosłości, gdy ryzyko powikłań i cięższego przebiegu rośnie. Trzeba jednak pamiętać, że świadome narażanie dziecka może zwiększać ryzyko nadkażeń i nieprzewidzianych reakcji organizmu.
Przeczytaj również: Najczęstsze infekcje w wieku przedszkolnym: https://niebieskiepudelko.pl/najczestsze-infekcje-wieku-przedszkolnego/
Objawy ospy wietrznej
Objawy ospy wietrznej pojawiają się zwykle po okresie inkubacji, który trwa od 10 do 21 dni od kontaktu z osobą chorą. Pierwsze objawy ospy wietrznej mogą przypominać zwykłe przeziębienie i są dość niespecyficzne. Należą do nich:
- gorączka (często umiarkowana lub podwyższona),
- ogólne osłabienie i rozdrażnienie,
- bóle głowy i brak apetytu,
- uczucie rozbicia (tzw. objawy ogólne).
Następnie, zwykle po 1–2 dniach, pojawiają się zmiany skórne – charakterystyczne plamki, które w ciągu kilku godzin przekształcają się w pęcherzyki wypełnione płynem. To tzw. wykwity, które rozwijają się etapami:
- Najpierw pojawiają się grudki – czerwone, wypukłe zmiany.
- Następnie grudki przekształcają się w pęcherzyki – wypełnione płynem surowiczym.
- Po pęknięciu pęcherzyków tworzy się strupek, który z czasem odpada
Wysypka najczęściej obejmuje całe ciało, ale może występować także na błonach śluzowych, w jamie ustnej czy okolicach oczu. W jednym czasie mogą być widoczne wszystkie fazy rozwoju zmian, co jest typowe dla tej infekcji wywoływanej przez wirus ospy wietrznej.
Dalszy przebieg ospy u dzieci
Z reguły na trzeci dzień pojawia się wysypka, która trwa 5-10 dni. Na tym etapie gorączka często zanika, ale dziecko może mieć katar i/lub kaszel. Wysypka sama w sobie przebiega w trzech fazach. Najpierw na skórze dziecka pojawiają się wypukłe, czerwone grudki typowe dla ospy. Początki bywają skromne i ograniczają się do wybranej części ciała, ale w przeciągu dwóch dni wysypka zajmuje zwykle całe ciało. Niestety, może pojawiać się również na błonach śluzowych, a nawet oczach.
W drugiej fazie z grudek rozwijają się pęcherzyki wypełnione płynem, które już po jednym dniu mogą pękać. Bywa, że podczas gdy jedne zmiany już uwalniają płyn, inne dopiero się pojawiają. W trzeciej fazie na pękniętych pęcherzykach pojawia się łuska lub strupek, które powoli goją się w przeciągu kilku dni. Ten rodzaj wysypki jest bardzo łatwy do rozpoznania.
Możliwe powikłania ospy wietrznej
Ogromna większość zdrowych dzieci przechodzi ospę bez żadnych konsekwencji. Największym problemem bywają rozdrapane krostki, które mogą pozostawiać po sobie trwałe ślady. Dlatego tak ważne jest, aby aktywnie łagodzić świąd za pomocą zaleconych przez lekarza maści lub kąpieli. Na domiar złego rozdrapana wysypka może ulec zakażeniu bakteriami, które wymagać będzie leczenia antybiotykami. Znakiem rozpoznawczym jest zaczerwienienie i zwiększenie temperatury skóry.
Dzieci z osłabionym systemem odpornościowym oraz dorośli, którzy zarażą się ospą, są niestety narażeni na poważniejsze powikłania. Należą do nich przede wszystkim zapalenie płuc, zapalenie mózgu oraz zaburzenia krwawienia. Rzadko rozwija się również posocznica.
Uwaga: Ospa jest bardzo niebezpieczną infekcją dla kobiet w ciąży. Przyszła mama podlega podwyższonemu ryzyku rozwoju zapalenia płuc. Jeśli zakażenie ma miejsce między 8 a 20 tygodniem ciąży, płód jest natomiast zagrożony poważnymi wadami wrodzonymi. Niebezpieczna jest również ospa uaktywniona na kilka dni przed porodem lub w jego trakcie – dziecko może urodzić się wówczas z zagrażającą życiu infekcją.
Leczenie ospy wietrznej
Leczenie ospy wietrznej u dzieci w większości przypadków polega na łagodzeniu objawów i zapewnieniu komfortu podczas choroby. U zdrowych maluchów przebieg ospy ma zazwyczaj charakter łagodny, dlatego nie stosuje się leków przeciwwirusowych – wyjątkiem są sytuacje, gdy zakażenie dotyczy dzieci z obniżoną odpornością. W leczeniu domowym najważniejsze jest kontrolowanie gorączki (np. za pomocą paracetamolu, unikając jednak aspiryny), zapobieganie nadkażeniu bakteryjnemu oraz łagodzenie świądu. Pomocne bywają kąpiele z dodatkiem nadmanganianu potasu lub preparaty osuszające i przeciwświądowe. Zmiany skórne, takie jak pęcherzyki, nie powinny być rozdrapywane – może to prowadzić do powikłań i blizn. W przypadku wystąpienia miejscowego zaczerwienienia, sączenia się płynu lub podwyższonej temperatury skóry, należy skonsultować się z lekarzem – może być konieczne wdrożenie leczenia bakteryjnego powikłania. W cięższych przypadkach – np. u osób starszych, kobiet w ciąży lub osób z chorobami przewlekłymi – leczeniu towarzyszy często obserwacja szpitalna i stosowanie leków przeciwwirusowych.
Jak można zarazić się ospą?
Ospa jest wysoce zaraźliwa. Jeśli ma ją jeden człowiek, aż 90% ludzi w jego otoczeniu, którzy nie są uodpornieni, również się zarazi. Wirus przekazywany jest poprzez bliski kontakt, bądź drogą kropelkową, bądź poprzez styczność z płynem uwalniającym się z pękniętych pęcherzyków. Okres zakaźności rozpoczyna się na 2 dni przed pojawieniem się wysypki i kończy się dopiero z zastrupieniem zmian.
Ile trwa ospa?
Przebieg ospy wietrznej jest indywidualny, ale u większości dzieci trwa od 7 do 10 dni. Po pojawieniu się wysypki – która występuje zwykle 1–2 dni po pierwszych objawach – organizm potrzebuje czasu, by zwalczyć wirus ospy wietrznej. Wykwity na skórze pojawiają się falami, dlatego na ciele dziecka często widać jednocześnie plamki, grudki oraz pęcherzyki wypełnione płynem. Zmiany skórne przekształcają się w strupki, które odpadają po kilku dniach, niekiedy nawet po dwóch tygodniach od początku wysypki. Ospa przestaje być zakaźna dopiero wtedy, gdy wszystkie pęcherzyki zaschną. Warto pamiętać, że trwa ospa dłużej, jeśli dojdzie do nadkażenia bakteryjnego lub jeśli choruje osoba z osłabioną odpornością. W takim przypadku czas rekonwalescencji może się wydłużyć, a ciężki przebieg wymagać interwencji lekarza. W sytuacji, gdy dziecko mimo ustępowania objawów nadal ma gorączkę lub pojawiają się nowe dolegliwości, należy niezwłocznie udać się do lekarza.
Odporność na ospę – skąd się bierze?
Istnieją dwa sposoby uodpornienia się na ospę. Pierwszy to przejście infekcji. Immunoglobuliny G, które rozwiną się podczas styczności z wirusem, będą chronić człowieka do końca życia. Przypadki powtórnego zachorowania na ospę się zdarzają, ale są bardzo rzadkie. Wirus pozostaje jednak niestety uśpiony w tkankach nerwowych i w późniejszym wieku (zwykle powyżej 50 lat) może się aktywować w postaci półpaśca.
Szczepienia na ospę i półpasiec
Drugi sposób, aby nabrać odporności na ospę to szczepionka przeciw ospie wietrznej. W Polsce jest ona dobrowolna i wymaga opłaty, ale wielu lekarzy zgadza się, że lepiej jest bronić dzieci przed rozwojem infekcji. Ospa oznacza bowiem zwykle nawet dwa tygodnie absencji w szkole czy przedszkolu. Pojawienia się komplikacji też nie można z góry wykluczyć. Zdecydowanie warto jest szczepić dzieci w wieku nastoletnim, które ospy nie przechodziły. W późniejszym wieku choroba ma z reguły znacznie cięższy przebieg i może wymagać hospitalizacji.
Przyjęcie dwóch dawek szczepionki przeciw ospie w większości przypadków całkowicie chroni przed zachorowaniem. Jeśli objawy się pojawią, są zwykle bardzo łagodne i krótkotrwałe.
Bibliografia:
Cdc.gov, https://www.cdc.gov/chickenpox/index.html
Emedicine.medscape.com, https://emedicine.medscape.com/article/1131785-overview
Childrenshospital.org, https://www.childrenshospital.org/conditions/chickenpox
Tagi: choroby dzieci, ospa wietrzna
Dodaj komentarz