Ciemiączko to pięta achillesowa niemowlęcia, która u wielu rodziców budzi uczucie niepewności i zagrożenia. Nic dziwnego, że nie możemy doczekać się, aby zarosło!
Czym tak naprawdę jest ciemiączko? Mowa nieskostniałym spojeniu czaszki noworodków powstałym na styku trzech lub czterech kości. W uproszczeniu czaszka noworodków nie tworzy jednej całości, jak u dorosłych, ale składa się z kilku części połączonych ze sobą błoną z tkanki łącznej. Część z nich zarasta jeszcze w życiu płodowym, ale inne pozostają, aby ułatwić dziecku drogę przez kanał rodny – główka jest dzięki nim bardziej plastyczna.
To wszak niejedyna funkcja ciemiączka. Gdy w okresie niemowlęcym mózg rozwija się i zwiększa objętość, to właśnie ciemiączka umożliwiają „wpasowanie” go do czaszki. Liczba mnoga nie została bynajmniej użyta przypadkowo – każdy noworodek ma bowiem przynajmniej dwa ciemiączka.
Czym jest ciemiączko?
Ciemiączko u dziecka to miękkie miejsce pomiędzy kośćmi czaszki, wypełnione elastyczną tkanką łączną. Czaszka dziecka w pierwszych miesiącach życia nie jest jednolita – składa się z kilku części połączonych szwami czaszkowymi i ciemiączkami. Dzięki temu główka dziecka może dopasować się podczas porodu do kanału rodnego, a później zmieniać wraz z rozwojem dziecka i szybkim powiększaniem się mózgu i układu nerwowego.
Najbardziej znane jest ciemię przednie w kształcie rombu, które znajduje się na szczycie głowy pomiędzy kośćmi czołowymi i ciemieniowymi. Ciemiączko tylne ma kształt trójkąta i mieści się pomiędzy kośćmi ciemieniowymi a potyliczną. U wcześniaków mogą pojawić się także ciemiączka boczne, które jednak zanikają przed narodzinami. Wymiar ciemiączka bywa różny, a tempo jego zarastania ocenia pediatra podczas wizyt kontrolnych.
Badanie ciemiączka ma duże znaczenie diagnostyczne – niezrośnięte ciemiączko umożliwia wykonanie USG mózgu i daje wgląd w rozwój dziecka. Zmiany w ich wyglądzie, takie jak zapadnięte ciemiączko czy wypukłe ciemiączko, mogą świadczyć o nieprawidłowości i wymagają konsultacji lekarskiej. Napięte może być objawem wzrostu ciśnienia śródczaszkowego, natomiast zapadnięte ciemiączko może świadczyć o odwodnieniu.
Ciemiączko u niemowlaka nie jest więc powodem do nadmiernego lęku – wręcz przeciwnie, jego obecność to ważny wskaźnik zdrowia dziecka. Przednie i tylne ciemiączko pełnią rolę „okna” do obserwacji pracy mózgu i rozwoju dziecka w pierwszych miesiącach życia.
Rodzaje ciemiączek: ciemiączko przednie
Najbardziej znane ciemiączko, o którym wiedzą wszyscy rodzice, to ciemiączko przednie, umieszczone na szczycie główki, z przedniej strony i mające postać rombu o rozmiarach ok. 2x2cm (bywa też większe i nieregularne). Znajduje się ono pomiędzy niezrośniętymi kośćmi czołowymi a ciemieniowymi. Po dotknięciu go – a wbrew pozorom delikatny dotyk nie jest wcale zakazany – można przez nie wyczuć puls dziecka.
Ciemiączko tylne
Ciemiączko tylne ma kształt trójkąta i znajduje się pomiędzy kośćmi ciemieniowymi a potyliczną. Jest dużo mniejsze niż ciemię przednie i zwykle tylne zarasta w 6–8 tygodniu życia dziecka, choć u niektórych dzieci ciemiączko wyczuwalne jest nawet do 4. miesiąca życia. Takie tempo jego zarastania nie jest powodem do niepokoju.
U wcześniaków mogą występować dodatkowe ciemiączka boczne – klinowe i sutkowe. U dzieci urodzonych o czasie zanikają one jeszcze przed porodem, zanim czaszka dziecka zdąży się uformować.
Mimo niewielkich rozmiarów ciemiączko tylne ma znaczenie diagnostyczne. Pediatra, badając główkę dziecka, ocenia obwód głowy i tempo rozwoju. Niepokojące objawy to wypukłe i napięte ciemiączko, które może być objawem wzrostu ciśnienia śródczaszkowego, lub zapadnięte ciemiączko świadczące o odwodnieniu. W takich sytuacjach konieczna jest konsultacja lekarska.
Zobacz również: pierwsza kąpiel noworodka: https://niebieskiepudelko.pl/kapanie-noworodka-krok-po-kroku/
Kiedy ciemiączko zarasta?
Przyjmuje się, że ciemiączko przednie zarasta między 9 a 18 miesiącem życia. Jak widać, jest to dość długi przedział czasowy, który daje każdemu maluszkowi sporo czasu. Lekarze wręcz bardzo cenią sobie jego obecność w przypadku, że dziecko potrzebuje badania USG mózgu.
Ciemiączko tylne standardowo zarasta ok. 6-8 tygodnia życia, ale u niektórych dzieci jest wyczuwalne do 4 miesiąca. Nie jest to bynajmniej powód do niepokoju.
Co, jeśli ciemiączko zarosło zbyt wcześnie u noworodka?
Może się zdarzyć, że ciemiączko zarośnie bardzo wcześnie. Sytuację taką nazywa się kraniostenozą i może ona nieść ze sobą negatywne konsekwencje. Zbyt szybko scalona czaszka nie pozostawia bowiem mózgowi przestrzeni do wzrostu. Przyczyną mogą być schorzenia genetyczne, także zaburzenia funkcjonowania tarczycy oraz nadmiar wapnia we krwi. Niemowlę powinno znajdować się pod stałą kontrolą lekarską. W niektórych przypadkach kraniostenoza wymaga operacji chirurgicznej.
Przeczytaj także o cytomegalii w ciąży: https://niebieskiepudelko.pl/cytomegalia-u-noworodka/
Opóźnienia w zarastaniu ciemiączka u niemowlaka
Z drugiej strony, ciemiączko o niektórych dzieci nie chce zarosnąć. O problemie takim mówimy, jeśli charakterystyczny romb znajduje się na główce maluszka jeszcze po ukończeniu przez niego 18 miesiąca życia. I w tym przypadku przyczyny nie są zazwyczaj błahe – mogą obejmować wodogłowie, schorzenia tarczycy, ale także niedobór witaminy D3, czyli tzw. krzywicę.
Ciemiączko wypukłe albo zapadnięte ciemiączko – co to oznacza?
Ciemiączko u dziecka warto obserwować. Wielu rodziców doznaje silnego niepokoju na widok wyraźnego pulsowania na wierzchołku czaszki. Ta akurat nie jest powodem do zmartwienia, o ile towarzyszy np. krzykowi czy płaczowi bądź pojawia się ono w pozycji leżącej. W ogromnej większości przypadków, gdy tylko niemowlę się uspokoi, ciemiączko wraca do swojej naturalnej postaci. Czasami pulsujące ciemiączko, które nie zanika mimo podniesienia maluszka i uspokojenia, może być oznaką infekcji meningokokami lub zapalenia mózgu. Wizyta na pogotowiu jest zdecydowanie zalecana.
Bardziej niepokojące jest trwałe uwypuklenie ciemiączka, które również może być połączone z pulsowaniem. Zwykle jest ono wynikiem nadmiernego wzrostu ciśnienia krwi w mózgu i wymaga jak najszybszej konsultacji z lekarzem, idealnie neurologiem. Właśnie w takim przypadku USG mózgu jest wysoce wskazane.
Z drugiej strony, ciemiączko może również wydawać się wklęsłe. To jeden z podstawowych objawów odwodnienia, o którym warto pamiętać zwłaszcza w takich sytuacjach jak biegunka u niemowlaka, silne wymioty czy letnie upały.
Bibliografia:
Pregnancybirthbaby.org.au, https://www.pregnancybirthbaby.org.au/about-the-fontanelle
Epozytywnaopinia.pl, https://epozytywnaopinia.pl/en/fontanelle-in-a-newborn-what-is-it-when-it-grows
Ncbi.nlm.nih.gov, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK542197/
Health.clevelandclinic.org, https://health.clevelandclinic.org/fontanelle-baby-soft-spot
Tagi: USG przezciemiączkowe
Dodaj komentarz