Odwodnienie u niemowląt – jak je rozpoznać?

Noworodki i niemowlęta odwadniają się w zadziwiającym tempie – każdego roku z tego powodu na świecie umierają miliony dzieci! Dowiedz się, jak nie dopuścić do tragedii.

Woda w organizmie dorosłego człowieka stanowi 55-60%, w ciele niemowlaka aż 75%. Gdy dodać do tego ograniczone możliwości doustnego przyjmowania płynów, wynikające choćby z rozmiarów żołądka, łatwo zrozumieć dysproporcję. A maluchy tracą wodę codziennie i to bardzo łatwo – nie tylko siusiając, ale także przed wodniste kupki, pot, płacz, ulewanie, a nawet oddychanie. Niewiele więc potrzeba, aby zaburzyć stan równowagi.

Najczęstsze przyczyny odwodnienia u niemowląt

Zarówno u najmłodszych, jak i starszych dzieci oraz dorosłych najpowszechniejszym powodem szybkiej utraty wody z organizmu są infekcje żołądkowo-jelitowe. Silna biegunka, zwłaszcza jeśli połączona z wymiotami, potrafi każdego doprowadzić na skraj niebezpiecznego dla życia odwodnienia w przeciągu zaledwie kilku godzin. Ale myli się ten, kto myśli, że maluszek niemający biegunki nie jest zagrożony odwodnieniem. Wręcz przeciwnie, w pierwszych miesiącach życia ryzyko pojawia się często zupełnie niespodziewanie.

Otóż w bardzo wielu przypadkach rodzice lądują z niemowlętami na pogotowiu tylko z powodu zbyt małych ilości przyjmowanych płynów. Może mieć to związek zarówno z kłopotami z karmieniem piersią, jak i butelką. Gdy dziecko źle ssie, jest za rzadko karmione lub sam okres karmienia jest zbyt krótki o odwodnienie naprawdę nietrudno.

Czasem za kłopotami z podawaniem mleka, które dla dzieci do 6 miesięcy powinno być głównym, a nawet jedynym źródłem płynów, stoją też inne problemy. Zatkany nosek, rosnące ząbki, ból gardła czy ucha mogą powodować, że maluch odwraca głowę od piersi lub butelki. Rodzic musi w tym momencie zdawać sobie sprawę, że z każdą godziną ryzyko rośnie.

Odwodnienie bywa również związane z wysoką temperaturą, zarówno w czasie choroby przebiegającej z wysoką gorączką, jak i w czasie ekstremalnych upałów, które powodują nadmierne pocenie i parowanie wody przez cienką skórę dziecka.

Jak rozpoznać, że maluszek jest odwodniony?

Nie dla wszystkich rodziców symptomy odwodnienia są oczywiste. Bywa, że kapryśność i drażliwość przypisujemy wszystkiemu od złego dnia po brak snu, zapominając, że w ten sposób objawia się również niedostatek wody w organizmie! Ponadto, pierwszymi oznakami umiarkowanego odwodnienia są również:

• Mniejsza ilość posiusianych pieluszek lub ich niezwykle lekka waga
• Ciemniejszy mocz, wyglądający na bardziej skoncentrowany
• Senność, brak ochoty do interakcji
• Brak łez przy płaczu
• Suche, spierzchnięte usta
• Brak apetytu

Naturalnie, część z powyższych objawów może dotyczyć zupełnie innych przyczyn i dlatego tak ważne jest wnikliwe obserwowanie dziecka i kontrolowanie różnych aspektów potencjalnego odwodnienia. W przypadkach silnego odwodnienia do powyższych symptomów dochodzą jeszcze bardziej specyficzne, których już lekceważyć w żadnym przypadku nie wolno. Należą do nich przede wszystkim:

• Zapadnięte oczy
• Zapadnięte ciemiączko
• Przyśpieszone bicie serca
• Brak śliny w ustach
• Wyraźnie pobladła skóra, która po uszczypnięciu nie wraca od razu do stanu pierwotnego.

W przypadku pojawienia się jednego z tych symptomów należy bezzwłocznie zawieźć dziecko na pogotowie lub skontaktować się z lekarzem.

Czy odwodnienie niemowlęcia można leczyć samemu?

W przypadkach lekkiego do umiarkowanego stanu odwodnienia rodzice powinny poradzić sobie sami z przywróceniem dziecka do równowagi. Oczywiście, w miarę możliwości nie zaszkodzi skontaktować się telefonicznie z lekarzem pediatrą.

Pierwszym krokiem zaradczym jest oczywiście zwiększenia częstotliwości i długości karmienia, nawet jeśli oznacza to konieczność podania mleka modyfikowanego, bo pokarmu w piersi jest zbyt mało. Jednocześnie należy kontrolować nieustannie pieluszkę i sprawdzać, czy ilość wydalanego moczu się zwiększa. Dziecko warto również rozebrać, jeśli jest dość ciepłe, zdjąć z niego kocyk, a nawet przenieść je do chłodniejszego pomieszczenia, które ograniczy pocenie.

W przypadku biegunki i/lub wymiotów karmienie piersią również powinno ulegać intensyfikacji, ale dzieci karmione butelką powinny otrzymywać mleko rozcieńczone o połowę. Tym sposobem będą piły więcej, zanim poczują się nasycone. Większość pediatrów zaleca również podawanie niemowlętom elektrolitów, dostępnych w aptece bez recepty. Są to preparaty przeznaczane do rozpuszczania w wodzie, bogate w związki mineralne wypłukiwane podczas biegunki i wymiotów. Dzieciom do 10 kg powinno podać się od 60 do 120 ml elektrolitu po każdym epizodzie, zaś cięższym nawet do 240 ml. Elektrolit można wlać do butelki ze smoczkiem, ale można go również podawać łyżeczką ze szklanki. Każdy łyk jest cenny!

Odwodnieniu najlepiej zapobiegać!

Wiedza o powodach i symptomach odwodnienia powinna być dla każdego rodzica przesłanką, aby raczej dmuchać na zimne, niż ryzykować. Oprócz śmierci odwodnienie może bowiem także powodować uszkodzenie nerek, rzucawkę, a także szok hipowolemiczny, czyli nagły spadek objętości krwi. Stąd reżim pitny każdego dziecka, zwłaszcza do ukończenia 12 miesiąca roku życia, powinien być stale pod nadzorem – w ciągu dnia między karmieniami nie powinno upływać więcej niż 3 godziny!

Nie bójmy się też budzić niemowląt na karmienie i bezwzględnie unikajmy przegrzewania maluszków – od wypadów na plażę latem po przesadnie ciepłe ubieranie. Wreszcie, warto też aktywnie zapobiegać infekcjom żołądkowo-jelitowym – myjąc rygorystycznie ręce po powrocie do domu i ograniczając kontakt z obcymi dziećmi w wieku żłobkowo-przedszkolnym, zwłaszcza w okresie panujących gryp.