Nowo narodzone dziecko wymaga cierpliwej, łagodnej i pieczołowitej opieki. Mycie i pielęgnacja w pierwszych tygodniach życia mają na celu zapobieganie infekcjom i innym możliwym problemom zdrowotnym. Nadgorliwość okazuje się przy tym równie niewskazana, jak zaniedbania!

Kąpiel noworodka – nie zbyt prędko, nie zbyt często

Według oficjalnych zaleceń Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) pierwsza kąpiel powinna być odłożona o co najmniej 24 godziny po porodzie. To dość spora zmiana w stosunku do praktyk stosowanych jeszcze przed kilkoma laty. Zwłoka ma na celu obniżyć ryzyko wychłodzenia maluszka i umożliwić mu jak najdłuższy nieprzerwany kontakt z mamą. Sprzyja to laktacji i korzystnie wpływa na psychikę dziecka oraz matki.

Wstrzemięźliwość w zakresie kąpieli polecana jest jednak również w kolejnych tygodniach. Noworodki nie powinny być zanurzane w wodzie, dopóki nie opadnie im kikut pępowiny, a później nie należy ich kąpać częściej niż 1-2 razy w tygodniu. Chodzi o to, aby nie wysuszać delikatnej skóry dziecka, która pozbawiona jeszcze naturalnej, lipidowej bariery ochronnej.

Kąpiel najłatwiej jest przeprowadzić w dziecięcej wanience ze specjalną wkładką antypoślizgową lub z pieluszką tetrową wyłożoną na dnie. Temperatura wody powinna mieścić się w przedziale 35-37°C, a sam rytuał nie miałby trwać dłużej niż 5 minut. Komfort i bezpieczeństwo maluszka są najważniejsze!

Pielęgnacja kikuta pępowiny

Pozostałości po pępowinie wyglądają dość przerażająco i napełniają wielu młodych rodziców obawą. Nie wymagają one jednak wcale wyjątkowych zabiegów. Kikut pępowiny należy przede wszystkim utrzymywać w suchości i czystości. Taka forma zachowawczej higieny bywa zazwyczaj wystarczająca. Po kilku dniach kikut samoczynnie odpada, a pępek ładnie się goi. W przypadku zaczerwienienia lub innych oznak infekcji wymaga jest jednak dezynfekcja. WHO poleca wykorzystanie w tym celu 4% roztworu chlorheksydyny o działaniu antyseptycznym i bakteriobójczym, który zastąpić można również preparatami na bazie oktenidyny. Przy wyraźnym stanie zapalny należy jednak bezzwłocznie zgłosić się do lekarza!

Codzienna higiena noworodka

Brak kąpieli nie jest jednak tożsamy z brakiem higieny, wręcz przeciwnie. Noworodek wymaga starannej codziennej pielęgnacji, która obejmuje w szczególności:

• Obmywanie ciała miękką myjką namoczoną w umiarkowanie ciepłej wodzie z dodatkiem delikatnego żelu lub płynu do mycia dla najmłodszych. Najpierw obmywamy buzię maluszka, a następnie tułów, rączki i nóżki.
• Mycie pupy przy użyciu tego samego delikatnego preparatu z uwzględnieniem dokładnego wyczyszczenia fałd w okolicach ud i genitaliów. U dziewczynek konieczne jest rozchylenie warg sromowych i usunięcie z nich wszelkich śladów moczu, kału czy fizjologicznej wydzieliny. Pupę podmywamy zawsze od przodu do tyłu, aby zredukować ryzyko infekcji bakteriami kałowymi.
• Czyszczenie oczek za pomocą jednorazowych tamponów kosmetycznych, oddzielnych dla każdego oka. Waciki zwilżamy wodą i wycieramy delikatnie każde oczko, kierując się od wewnętrznego do zewnętrznego kącika.
• Czyszczenie noska z wykorzystaniem roztworu soli fizjologicznej zakrapianej bezpośrednio do nozdrzy lub wody morskiej w sprayu, takiej jak Marimer baby izotoniczny. Jest to preparat przeznaczony do codziennej pielęgnacji noska już od 1. dnia życia. Regularne stosowanie pomaga pozbyć się bakterii, wirusów, pyłów i alergenów z błony śluzowej, a tym samym redukuje ryzyko rozwoju infekcji dróg oddechowych, w szczególności kataru. Okolice wokół nozdrzy należy delikatnie obmyć mokrym wacikiem.
• Czyszczenie uszu bez jakiejkolwiek interwencji w kanał słuchowy. Podobnie jak nos i oczka, małżowinę należy delikatnie przecierać zwilżonym tamponem lub patyczkiem z ogranicznikiem, starannie usuwając wszelkie zanieczyszczenia. Do wnętrza ucha nie powinna jednak dostawać się woda ani żadne inne płyny lub ciała obce.

Mokrą skórę noworodka należy z wielką starannością osuszyć, wykorzystując w tym celu miękki ręcznik lub pieluszkę tetrową. Skóry nie pocieramy jednak, ale delikatnie oklepujemy, zwracając szczególną uwagę na wilgoć gromadzącą się w zgięciach kończyn czy fałdkach.

Przewijanie noworodka

Pierwsze tygodnie życia maluszka mijają pod znakiem wyjątkowo pełnych, a czasem i przepełnionych pieluszek. Z uwagi na wrażliwość skóry noworodka i agresywny charakter kału oraz moczu, przy każdorazowym przewijaniu należy dokładnie oczyścić pupę. W tym celu wykorzystywać można wodę z kranu lub nawilżane chusteczki bez zapachów i innych substancji drażniących. Po usunięciu wszystkich nieczystości spomiędzy fałdek powinniśmy skórę pieczołowicie osuszyć lub pozostawić do wyschnięcia na powietrzu. Częste wietrzenie pupy uważane jest za doskonałą formę prewencji pieluszkowego zapalenia skóry!

Mycie główki

Przy okazji kąpieli warto noworodkowi umyć główkę, niezależnie od tego, ile posiada włosów. Ten zabieg jest bardzo istotny dla zredukowania objawów ciemieniuchy, częstej przypadłości pierwszych tygodni życia. Podtrzymując główkę maluszka w zagięciu łokcia, lekko wmasowujemy w nią szampon dla dzieci i spłukujemy letnią wodą. To jedyne miejsce na ciele noworodka, gdzie warto zastosować umiarkowaną presję, aby pozbyć się tłustej, żółtej łuski. Po wysuszeniu główki ręcznikiem wyczesujemy ją miękką szczoteczką dla niemowląt.

Jakie kosmetyki dla noworodka?

Do pielęgnacji wrażliwej skóry noworodków poleca się przede wszystkim emolienty, czyli kremy, balsamy i olejki nawilżające, które zatrzymują wilgoć w głębi tkanki. Eksperci WHO nie polecają jednak rutynowej aplikacji kosmetyków w celu prewencji problemów dermatologicznych, powołując się na brak dowodów jej skuteczności.

W przypadku suchej skóry warto do kąpieli wlać jednak odrobinę oliwki dla niemowląt. Dobrym pomysłem jest również aplikacja kremu przeciw odparzeniom, zwłaszcza jeśli skóra na pupie wydaje się zaogniona lub błyszcząca. Ogólna zasada w zakresie higieny noworodków mówi, aby kosmetyków ogólnie używać jak najmniej, stawiając na preparaty możliwie naturalne, o krótkiej liście składników i przeznaczone dla dzieci od 1. dnia życia!

Bibliografia:

1. “WHO recommendations on maternal and newborn care for a positive postnatal experience”, World Health Organization, 26/05/2022, ISBN: 978 92 4 004598 9
2. “Newborn Hygiene Overview”, Northwestern Medicine, https://www.nm.org/conditions-and-care-areas/pediatrics/pediatric-infant-and-newborn-care/hygiene
3. “Recommendation for hygiene and topical in neonatology from the French Neonatal Society” Laurent Renesme et al., European Journal of Pediatrics https://doi.org/10.1007/s00431-019-03451-3
4. „Pierwsza kąpiel – jak i w czym myć noworodka i niemowlę?” Monika Portacha, Ewa Łukasik, Instytut Matki i Dziecka, https://epozytywnaopinia.pl/pierwsza-kapiel-w-czym-myc-noworodka-i-niemowle/