Małe dzieci a rozwód rodziców

Nie każde małżeństwo podoła próbie czasu i… rodzicielstwa. Jak pomóc dzieciom przetrwać dramatyczny okres rozwodu?

Z Rocznika Demograficznego GUS wynika, że w 2020 było w Polsce ponad 51 tysięcy rozwodów, co oznacza, że na tysiąc nowo zawartych związków małżeńskich, aż 352 skończyło się definitywnym rozstaniem. Aż 20 tysięcy par rocznie rozwodzi przed upływem 10 rocznicy ślubu, a więc w okresie, gdy dzieci są małe. Tylko w 2020 r. 4,5 tysiąca nieletnich w Polsce doświadczyło rozwodu rodziców, z tego prawie 5 tysięcy maluchów w wieku do 3 lat i dalszych 11,5 tysiąca w wieku od 3 do 6 lat.

Jak rozwód rodziców oddziałuje na małe dzieci?

Mama i Tata to duet, który w pierwszych latach życia jest synonimem bezpieczeństwa i stabilności. Posiadanie obu rodziców razem, pod jednym dachem, to bez wątpienia optimum dla rozwoju psychologicznego i emocjonalnego dziecka. Naukowcy z Albanii przebadali większą grupę nastolatków z rozwiedzionych rodzin w wieku 13-18 lat i uzyskali jednoznaczne odpowiedzi: ogromna większość dzieci wolałaby żyć z obojgiem rodziców, oceniając, że ich życie byłoby piękniejsze i spokojniejsze. Co ciekawe, mimo że w ponad połowie rozbitych domów doszło do pogorszenia warunków życiowych, młodzież nie wspominała nigdy o pieniądzach.

Podczas gdy nastolatki prędzej czy później poradzą sobie jakość ze zmianą, małe dzieci będą znacznie bardziej narażone na psychologiczne konsekwencje, takie jak:

• cofnięcie się w rozwoju – powrót do moczenia się, ssania kciuka, ataków histerii, itp.;
• problemy ze snem (koszmary, itd.) i skłonność do przybierania na wadze;
• strach przed utratą miłości rodziców, którzy przestali przecież kochać siebie;
• poczucie winy za zaistniałą sytuację;
• utrata wiary w siebie i kompleksy wywołane świadomością bycia dzieckiem z rozbitej rodziny, zwłaszcza w zderzeniu z rówieśnikami;
• rozwój zaburzeń psychicznych, zwłaszcza depresji i zaburzeń lękowych;
• skłonność do odreagowywania poprzez kontrowersyjne zachowania takie jak agresja w stosunku do rówieśników czy nagminne łamanie zasad;
• utrata zainteresowania kontaktami z innymi dziećmi, izolowanie się od świata;
• częstsze infekcje i objawy somatyczne wywołane stresem, np. bóle brzucha czy głowy;
• pogorszenie wyników w szkole.

Czy lepiej jest zostać razem ze względu na dzieci?

Wiedząc, że dzieci ucierpią, czy nie powinniśmy więc zapomnieć o osobistych problemach i zostać razem dla dobra potomstwa? Większość psychologów zgadza się, że nie jest to optymalne rozwiązanie na dłuższą metę. Różnice prowadzące do rozwodu są zwykle na tyle duże, że utrudniają wspólną egzystencję, a dla dzieci życie w domu pełnym kłótni, złośliwości, inwektyw czy braku szacunku jest jeszcze gorszą opcją niż separacja rodziców. A nie zapominajmy, że winę za rozpad małżeństwa ponoszą również nałogi czy przemoc domowa – to zjawiska, przed którymi najmłodszych należy zdecydowanie chronić! Paradoksalnie, są starsze dzieci, które same widzą, że atmosfera w domu jest milsza, gdy są tylko z jednym rodzicem!

Pierwszy rok najtrudniejszy

Mimo kolosalnego stresu i strat emocjonalnych spora części dzieci potrafi w końcu zaadaptować się do zmiany – jednym idzie to lepiej, innym gorzej. Bez wątpienia najtrudniejszy jest pierwszy rok, kiedy wszystko jest nowe, a czasem w grę wchodzi i przeprowadzka czy zmiana przedszkola bądź szkoły. Dzieci przechodzą wówczas całą kaskadą emocji – od stresu i niedowierzania, po niepokój i złość. To właśnie w tym okresie trzeba stworzyć im specjalne warunki psychologicznych „buforów”.

Jak ułatwić pociechom okres rozwodu?

Rozwód może być prawdziwym koszmarem dla dorosłych i dzieci, ale może też przebiegać w miarę normalnej, cywilizowanej atmosferze – to zależy oczywiście od rodziców. Bez różnicy na problemy, które doprowadziły do separacji, TRZEBA umieć znaleźć wspólny język dla dobra pociech. W szczególności:

• należy unikać otwartych konfrontacji i negocjacji rozwodowych przed dziećmi;
• należy powstrzymywać się od nastawiania dzieci negatywnie do partnera;
• trzeba uwzględnić preferencje maluchów dotyczące miejsca zamieszkania i sposobu opieki;
• wszystkie zmiany należy dzieciom powoli i zawczasu wyjaśnić, zachęcając je do wyrażania swoich obaw i odczuć;
• należy na każdym kroku podkreślać, że rozwód jest problemem dorosłych, a ich uczucia względem dzieci się nie zmieniają;
• warto zapewnić dzieciom więcej troskliwej opieki ze strony dziadków, najlepiej z obu stron;
• o sytuacji należy poinformować zawczasu nauczycieli, wychowawców, ale także rodziców najbliższych przyjaciół dziecka;
• nie należy próbować przekupywać dzieci drogimi prezentami lub pozwalaniem na wszystko – to prowadzi do rozwoju patologii i wcale nie poprawia atmosfery w domu;
• ulgę w trudnym okresie może jednak przynieść dzieciom nowe zwierzątko w domu czy nowe rytuały, typu wspólne czytanie książek przed zaśnięciem, chodzenie na basen, itd.;
• jeśli sytuacja nas przerasta, warto zasięgnąć konsultacji u psychologa.

Problemy związane z opieką po rozwodzie

Każda sytuacja jest inna, i każda rodzina musi sama wypracować model egzystencji po rozstaniu. Obserwacje wskazują, że jest kilka aspektów, na które należy zwrócić szczególną uwagę, walcząc o stworzenie dzieciom nowej normalności:

• Efektem rozwodu jest zwykle wyraźne ograniczenie relacji z jednym z rodziców, zazwyczaj ojcem. Z badań wynika, że wielu dzieciom wydaje się wręcz, że straciły tatę!
• Mamy, które przejmują opiekę nad dziećmi, zazwyczaj cierpią na podwyższony poziom stresu, co przekładać się może na mniej czułości z ich strony lub brak konsekwencji w dyscyplinie.
• Rozejście się rodziców bywa spowodowane nowym związkiem jednego z nich. To dodatkowy czynnik stresujący, zwłaszcza jeśli nowy partner ma własne dzieci – zanim staną się one nowym rodzeństwem, będą postrzegane jako konkurencja.
• Rozwód jest kryzysem, jednym z wielu w życiu. Jako taki może być też szansą na nauczenie pociech radzenia sobie ze stresem i wiary we własne siły.

 

---

Bibliografia:

„Rocznik Demograficzny 2021” Główny Urząd Statystyczny

https://www.researchgate.net/publication/355831691_Effects_of_Divorce_in_the_Happiness_of_Children

https://www.verywellfamily.com/psychological-effects-of-divorce-on-kids-4140170

https://www.familymeans.org/effects-of-divorce-on-children.html

https://www.healthline.com/health/parenting/effects-of-divorce-on-children#coping

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4240051/

 

Tagi: rozwód