W ostatnich latach dużo mówi się o potencjalnym skażeniu ryżu arsenem i jego potencjalnych skutkach dla ludzkiego zdrowia. Jak odnieść ten fakt do diety niemowlęcia? Czy należy ograniczać dzieciom ryż?
Kleiki ryżowe to jeden z pierwszych składników, które pojawiają się w tradycyjnym jadłospisie niemowlaka. Nic też dziwnego – ryż jest produktem lekkostrawnym, pozbawionym glutenu i niewywołującym uczuleń. Ze względu na łagodny smak jest też doskonale akceptowany nawet przez wybredne maluchy. Im dziecko jest większe, tym częściej na jego talerzu pojawiają się kaszki ryżowe, chrupki, chlebki, ciasteczka, a także całe ziarenka stanowiące idealny dodatek do zupy czy mięsa.
Skąd w ryżu bierze się arsen?
Arsen to pierwiastek występujący w stanie naturalnym na naszej planecie w ilościach podobnych do molibdenu. Jest elementem składowym ponad 200 minerałów i łatwo przedostaje się do wód gruntowych. W efekcie w wielu miejscach na świecie stężenie arsenu w glebie i ciekach podziemnych przekracza dopuszczalne normy. Rosnące skażenie arsenem związane jest też ściśle górnictwem, odpadami industrialnymi, spalaniem węgla, a także użyciem pestycydów i herbicydów.
Dla rozjaśnienia sytuacji przypomnijmy, że arsen to nie to samo co arszenik, słynna trucizna z powieści detektywistycznych. Jako pierwiastek arsen występuje nawet naturalnie w ludzkim ciele, ale w śladowych ilościach. Niestety, jego większa koncentracja, zwłaszcza w postaci nieorganicznej, jest niebezpieczna dla zdrowia.
Najbardziej alarmująca sytuacja w kontekście obecności arsenu w wodach gruntowych odnotowywana jest m.in. w Chinach i Indiach, a więc słynnych eksporterach ryżu. Co gorsza, sama uprawa ryżu wymaga utrzymywania stojącej wody na polach. W rezultacie arsen łatwo przedostaje się do tkanek roślinnych i kumuluje się w ziarnach, które są tak ważnym elementem diety na całym świecie.
Jakie mogą być skutki nadmiaru arsenu w diecie?
Nieorganiczny arsen obecny w minerałach i wypłukiwany do wody gruntowej jest dla człowieka toksyczny. Niestety, miliony ludzi na całym świecie piją skażoną nim wodę – w Polsce na szczęście sytuacja pod tym względem jest dobra. W kategorii żywności najpoważniejszym źródłem arsenu jest właśnie ryż oraz niektóre gatunki ryb i owoców morza.
Wysokie dawki arsenu są bardzo szkodliwe i mogą spowodować zgon. Na szczęście, dieta nie dostarcza takich ilości, nawet gdyby trzy razy dziennie spożywać ryż. Częste spożywanie produktów ryżowych nie spowoduje więc nagłego zatrucia, ale może w chroniczny sposób odbić się na zdrowiu. Wiąże się ją przede wszystkim ze zwiększonym ryzykiem zachorowania na raka, nadciśnienia i zwężenia naczyń krwionośnych, chorobami serca, a także cukrzycą typu 2. Ponadto arsen jest toksyczny dla mózgu, a u dzieci i nastolatków z czasem może powodować zaburzenia pamięci i koncentracji, a także upośledzenie intelektu oraz zdolności społecznych.
Istnieją też studia, które dowodzą, że jeśli mama w ciąży spożywa zbyt dużo wody i produktów z arsenem, zwiększa się ryzyko wystąpienia wad rozwojowych u płodu!
Czy należy ograniczać małych dzieciom produkty ryżowe?
Szczególnie wysokie stężenie arsenu zaobserwowano w następujących produktach żywieniowych:
- Mleku ryżowym;
- Otrębach ryżowych;
- Ryżowych kaszkach dla dzieci i płatkach śniadaniowych;
- Ryżowych przekąskach typu krakersy i ciasteczka;
- Syropie z brązowego ryżu i zawierających go słodyczach.
W czystym ryżu również występują znaczące ilości toksycznego pierwiastka, ale w świetle współczesnej wiedzy, zagrażają one wyłącznie osobom spożywającym białe ziarenka codziennie (np. w ramach hipoalergicznej diety ryżowej).
W przypadku małych dzieci, których niska waga ciała w szczególny sposób naraża je na zatrucie arsenem, wielu lekarzy i naukowców sugeruje zdrowy rozsądek. Zdecydowanie nie należy niemowlętom podawać więc ryżowych kaszek i kleików każdego dnia – alternatyw, w tym również bezglutenowych, jest wystarczająco dużo. Niektórzy pediatrzy sugerują też, aby w pierwszych miesiącach rozszerzania diety postawić raczej na produkty kukurydziane, owsiane i warzywne purée niż kleik ryżowy. Starszym dzieciom nie powinno się zaś podawać ryżu częściej niż 4 razy w tygodniu.
Jeśli to tylko możliwe, warto unikać podawania niemowlętom mleka ryżowego oraz mleka modyfikowanego na bazie ryżu. Podobne zalecenia dotyczą oczywiście kobiet w ciąży. Można wręcz spotkać się z opiniami, aby w okresie oczekiwania na dziecko nie jeść więcej niż 1 porcji (1/4 szklanki surowego ryżu) tygodniowo!
Jak obniżyć ilość arsenu w ryżu?
Poza ograniczeniem ilości produktów ryżowych w diecie, samo ryzyko zatrucia arsenem można zminimalizować dzięki odpowiedniej obróbce ryżu. Przede wszystkim warto wiedzieć, że mimo większej zawartości związków odżywczych, pełnoziarnisty ryż jest znacznie bardziej niebezpieczny dla zdrowia – arsenu najwięcej jest bowiem w łusce na ziarnach. Dla małych dzieci produkty wysokobłonnikowe i tak nie są wskazane, więc lepiej jest więc podawać im biały ryż. Szczególnie wskazane są odmiany jaśminowa i basmati, uprawiane wysoko w nepalskich górach.
Sporo arsenu można usunąć, mocząc ryż przed gotowaniem w wodzie i porządnie przepłukując. Kilkugodzinne moczenie nawet o 60% zmniejsza poziom ryzyka. Ponadto ryż należy gotować w większej ilości wody i na koniec gotowania odcedzać.
Stosując się do powyższych wskazówek i nie przesadzając z częstotliwością konsumpcji, cała rodzina może bezpiecznie spożywać ryż, ciesząc się jego smakiem i lekkością!
Bibliografia:
https://www.food.gov.uk/safety-hygiene/arsenic-in-rice
https://www.healthline.com/nutrition/arsenic-in-rice
https://www.washingtonpost.com/lifestyle/2021/10/15/rice-arsenic-risk-children-amount/
https://sites.dartmouth.edu/arsenicandyou/arsenic-in-rice-and-rice-products/
https://journals.lww.com/jpgn/fulltext/2015/01000/arsenic_in_rice__a_cause_for_concern.28.aspx
Tagi: arsen, dieta dziecka, produkty ryżowe
Dodaj komentarz