Z jednej strony prześwietlenia RTG należą do najczęściej wykonywanych badań szpitalnych; z drugiej, dużo mówi się o ich negatywnym wpływie na organizm. Czy dzieci podlegają szczególnemu ryzyku?
Są dziesiątki powodów, dla których maluchy poddaje się diagnostyce obrazowej – od złamań i urazów po nieprawidłowości rozwojowe czy problemy stomatologiczne. W porównaniu z tomografią komputerową czy rezonansem rentgen jest badaniem tanim i łatwo dostępnym, a w wielu przypadkach stanowi kluczowe kryterium decyzyjne dla lekarza.
Wpływ promieniowania rentgenowskiego na ludzkie ciało
Badanie RTG jest jednym z bardziej pomysłowych i użytecznych zastosowań radioaktywności powstałej w wyniku przesyłania strumienia elektronów w warunkach próżniowych między katodą a anodą. Wygenerowana w wyniku kolizji cząstek energia w niewielkiej części składa się z promieniowania X, które kierowane jest na daną część ciała, aby zobrazować jej wewnętrzną strukturę. Na kliszy widać przede wszystkim strukturę kości i chrząstek, ale także niektóre nieprawidłowości w tkankach miękkich, np. zwapnienia czy guzy o wysokiej gęstości.
Niestety, przechodząc przez ludzkie ciało, promieniowanie radioaktywne jest częściowo wchłaniane przez tkanki. Ilości te są niewielkie i w jednorazowych dawkach nie stanowią żadnego zagrożenia, ale problemem może być częsta ekspozycja na fale rentgenowskie, zwłaszcza dotycząca większych obszarów ciała. Za najpoważniejsze długofalowe ryzyko związane z rentgenem uważa się zwiększone prawdopodobieństwo zachorowania na raka.
Dodajmy, że każdy z nas jest nieustannie poddawany działaniu naturalnego promieniowania tła pochodzącego z gleby i skał. Jedno zdjęcie RTG ręki czy nogi dorosłego porównywane jest z promieniowaniem pochłoniętym w ciągu zaledwie 3 godzin przebywania na powietrzu. Rentgen panoramiczny zębów to równoważnik 1 dni naturalnego promieniowania, zaś klatki piersiowej ok. 10 dni.
Dlaczego RTG jest szczególnie niebezpieczny dla dzieci?
Organizm dziecka nie tylko jest mniejszy, ale także nie w pełni wykształcony, a przez to podatniejszy na radiację. Z tego względu uważa się, że promieniowanie RTG jest bardziej niebezpieczne w przypadku nieletnich. Komórki w młodych tkankach ulegają wciąż gwałtownym podziałom, a zmiany w DNA wynikające z jonizacji teoretycznie mogą w długim okresie czasy zwiększyć ryzyko zachorowania na nowotwór w sposób wyraźniejszy niż u dorosłych. Poziom owego zagrożenia nie został jednak jak dotąd sprecyzowany. Dodatkowym problemem jest wykorzystanie do badań sprzętu zaprojektowanego dla dorosłych, który emituje niepotrzebnie wysokie dawki promieniowania.
Teoretycznie promieniowanie X może również niszczyć komórki reprodukcyjne, wpływając na płodność i zdrowie potomstwa naszych dzieci. I w tym przypadku ryzyko szacowane jest jednak jako skrajnie niskie.
Czy prześwietlenia mogą szkodzić maluchom?
Dawki promieniowania wykorzystywane do klasycznych badań rentgenowskich (np. RTG ręki) są tak niewielkie, że nie powinny wywierać żadnego wpływu na organizm, nawet jeśli powtarzane są kilka razy do roku. Nieco większe ryzyko stanowi rentgen panoramiczny, a stanowczo istotniejszym ryzykiem jest badanie zwane fluoroskopią, które również wykorzystuje promieniowanie X, ale w wersji ciągłej. Dla ochrony pediatrycznych pacjentów stosuje się jednak specjalne kamizelki i osłony, które ograniczają absorpcję radiacji w kluczowych organach ciała.
Kiedy rodzic powinien interweniować?
Każdy rodzic miałby być świadomy kiedy i jakiemu prześwietleniu poddano jego dziecko – niestety nie ma bowiem generalnej bazy danych w tym zakresie. Jeśli wydaje ci się, że tych rentgenów było w ostatnim czasie sporo, poinformuj o tym lekarza, najlepiej prezentując mu listę wykonanych badań. Jeśli chodzi wyłącznie o profilaktykę, racjonalny pediatra może odłożyć rentgen na później. W wielu przypadkach wiedza uzyskana w czasie badania jest jednak niezbędna do prawidłowego postawienia diagnozy czy zaproponowania terapii. Nie wahaj się więc komunikować lekarzowi swoich wątpliwości, ale bądź otwarty na racjonalne medyczne argumenty.
W opinii amerykańskiej Agencji ds. Żywności i Leków (FDA) pacjentom pediatrycznym powinno się wykonywać wyłącznie niezbędne badania RTG!
Przed badaniem warto upewnić się, że personel zakładu diagnostyki obrazowej zna aktualną wagę i wiek dziecka i stosuje minimalną konieczną dawkę promieniowania.
Inne kontrowersyjne badania obrazowe u dzieci
Znacznie większe zagrożenie niż badanie rentgenowskie stwarza tomografia komputerowa (CT), w której czasie organizm poddawany jest dawkom nawet 10-80 razy silniejszym niż w przypadku RTG klatki piersiowej. Stąd w przypadkach, gdy jest to możliwe, lekarze preferują często badanie za pomocą rezonansu magnetycznego (MRI), które nie wykorzystuje zjawiska jonizacji. Niestety, nie da się powiedzieć, że jest to procedura całkiem bezpieczna. Często do przeprowadzenia badania dziecko trzeba bowiem uśpić, co samo w sobie stwarza niewielkie ryzyko zdrowotne, a w rzadkich wypadkach dochodzi również do reakcji alergicznych na kontrast czy powikłań nefrologicznych u pacjentów z osłabioną funkcją nerek. Przeciwwskazaniem do MRI są również implanty zawierające metal.
Ogólnie rzecz biorąc, warto w kwestii zaawansowanych badań diagnostycznych zaufać wyspecjalizowanym lekarzom. Mimo pewnego ryzyka możliwość postawienia dokładnej diagnozy jest kluczowa i często pozwala ochronić zdrowie i życie dziecka. Zarówno tomografia, jak i rezonans w większości przypadków bywają w pełni uzasadnione także w diagnostyce pediatrycznej!
Bibliografia:
https://www.independentimaging.com/myth-debunked-medical-x-rays-safe-kids/
https://www.radiologyinfo.org/en/info/pediatric-xray
https://www.fda.gov/radiation-emitting-products/medical-imaging/pediatric-x-ray-imaging
Dodaj komentarz