Każdy noworodek i niemowlę badane jest pod kątem bezwarunkowych odruchów. Chcemy, aby dziecko je miało, ale tylko do określonego wieku. Dowiedz się wszystkiego o odruchach niemowlęcych.
Ludzki noworodek jest całkiem bezbronny – nie potrafi się samodzielnie poruszać, słabo widzi, nie jest nawet w stanie utrzymać samodzielnie główki. Zdany jest więc całkowicie na opiekę matki. Ponieważ jego system nerwowy jest dopiero w powijakach, nie potrafi też reagować na zagrożenie. Dlatego właśnie natura wyposażyła maluszki w uwarunkowane genetycznie odruchy, nad którymi nie trzeba się zastanawiać. Pozwalają one reagować dziecku instynktownie i zanim jeszcze świat doszedł do dzisiejszego poziom rozwoju, decydowały czasem o szansach na przeżycie.
Dzisiaj wyedukowane mamy wiedzą już jak najlepiej zadbać o swoje maleństwa. Mają wózki, nosidełka, a przede wszystkim znają prawidłowe techniki karmienia, kąpania, przewijania czy noszenia. Odruchy niemowlęce pozostały dla nas więc przede wszystkim narzędziem diagnostycznym, które pozwala ocenić kondycję układu nerwowego niemowlęcia.
Jakie znamy odruchy niemowlęce?
Pediatra zaraz po narodzeniu oraz w kolejnych tygodniach kontroluje obecność, ale także siłę poszczególnych odruchów. W szczególności istotne są:
- Odruch ssania, dzięki któremu maluszek instynktownie pije mleko z piersi. Gdy włożyć mu do ust sutek lub palec rozpocznie ssanie.
- Odruch szukania, który umożliwia noworodkowi ułożonemu na brzuchu matki samodzielne znalezienie piersi. Odruch można wywołać, łaskocząc maluszka w policzek – powinien on wówczas odwrócić główkę w daną stronę.
- Odruch Moro będący reakcją na gwałtowną zmianę pozycji ciała, dźwięk czy ostre światło. Maluszek odrzuca rączki na bok i energicznie prostuje nóżki, a jednocześnie napina ciało w łuk i odrzuca głowę do tyłu. Następnie zaciska pięści i przyciąga je do klatki piersiowej. Odruch ten łatwo wywołać, pociągając leżącego na pleckach noworodka za nóżki.
- Odruch Babińskiego – jeśli połaskotać lub podrapać maluszka w stopę, instynktownie zaciśnie palce stopy ku sobie.
- Odruch chwytny – gdy włożymy noworodkowi palec do dłoni, automatycznie go ściśnie. Odruch ten ma pozwalać dziecku stabilizować swoje ciało.
- Odruch kroczenia – przytrzymywane pionowo dziecko opuszczone nad twardą powierzchnię, tak aby stopy jej dotykały, zacznie stawiać jedną stópkę przed drugą.
- Odruch toniczno-szyjny asymetryczny – u dziecka leżącego na plecach odgięcie główki w jedną stronę prowokuje wyprostowanie kończyn po tej stronie ciała i zgięcie kończyn po drugiej stronie.
Odruchów pierwotnych jest znacznie więcej, ale nie wszystkie są skrupulatnie badane u każdego dziecka. Część z nich obecna jest tuż po porodzie, inne rozwijają się dopiero w kolejnych miesiącach. Wraz z rozwojem systemu nerwowego, który umożliwia dziecku świadome reakcje na bodźce, odruchy pierwotne jednak samoczynnie zanikają.
Co to są niewygaszone odruchy niemowlęce?
Poszczególne odruchy pierwotne zanikają na różnych etapach życia dziecka – odruch kroczenia już w 2-3 miesiącu, odruch Moro około 6 miesiąca, a odruch Babińskiego może przetrwać nawet do drugiego roku życia. Zdrowe dziecko w końcu jednak powinno doznać wygaszenia wszystkich pierwotnych refleksów. Czasami z różnych powodów tak się jednak nie dzieje. Zdaniem naukowców przyczyną problemu może być m.in.:
- Stres przeżyty przez matkę lub płód w czasie ciąży;
- Ograniczanie ruchów w okresie niemowlęcym, np. w skutek zbyt częstego przebywania w foteliku samochodowym czy leżaczku;
- Choroby, urazy lub trauma;
- Inne opóźnienia rozwojowe.
W większości przypadków rodzice nie zdają sobie nawet sprawy, że ich dziecko posiada niewygaszone odruchy pierwotne. Problem diagnozuje najczęściej przy okazji konsultacji zaburzeń poruszania, mowy czy zachowania. Ponieważ za odruchy niemowlęce odpowiada pień mózgu, fakt, że nie zostały one wygaszone, może utrudniać rozwój bardziej złożonych struktur neuronowych. Może się to przejawiać w utrudnionej koordynacji ciała, niepoprawnym stawianiu stóp, nietypowych nawykach czy nawet niedojrzałych reakcjach na bodźce zewnętrzne.
Możliwe objawy niewygaszonych odruchów pierwotnych to m.in.:
- Zaburzenia równowagi;
- Choroba lokomocyjna;
- Częste infekcje, zwłaszcza ucha środkowego;
- Nieprawidłowa postawa, garbienie się;
- Strach przed wysokością i niechęć do sportów;
- Trudności w skupieniu uwagi, problemy z matematyką;
- Trudności z łapaniem piłki, pływaniem, jazdą na rowerze;
- Moczenie się w nocy;
- Nadwrażliwość na metki, uciskające ubrania, itp.;
Oczywiście, występowanie jednego czy kilku z powyższych symptomów nie oznacza, że u dziecka występują niewygaszone odruchy niemowlęce. Warto to jednak sprawdzić!
Co robić, jeśli dziecko ma niewygaszone odruchy niemowlęce?
Na szczęście niewygaszone odruchy pierwotne nie są obciążeniem na całe życie. Fakt, że nie wygasły one same do określonego wieku, nie oznacza, że nie da się ich wyeliminować później. Pomóc może jednak wyłącznie wyspecjalizowany rehabilitant, który prawidłowo zdiagnozuje, które odruchy przetrwały i wskaże jakie ćwiczenia należy wykonywać, aby je wyeliminować. Gro odpowiedzialności spoczywa oczywiście na rodzicach, którzy będą regularnie ćwiczyć z dzieckiem w domu. Prognozy są jednak doskonałe, a przy cierpliwości i wytrwałości można pomóc dziecku pokonać wiele codziennych problemów i tym samym ułatwić mu funkcjonowanie w szkole, grupie rówieśniczej, a nawet partycypację w sportach.
Bibliografia:
https://www.mountsinai.org/health-library/symptoms/infant-reflexes
https://www.healthychildren.org/English/ages-stages/baby/Pages/Newborn-Reflexes.aspx
https://www.thechildcentre.com/what-is-retained-reflex-syndrome/
https://www.brainbalancecenters.com/blog/retained-primitive-reflexes-sign-brain-imbalance
Tagi: odruchy noworodka, rozwój niemowlęcia
Dodaj komentarz